داروها از جنبه‌های مختلفی تقسیم بندی می‌شوند و هر نوع تقسیم بندی کاربرد خاص خود را دارد.

•  از منظر نسخه خوانی: سیستم : دسته
•  از منظر منشا: معدنی، نوترکیب، قارچی، گیاهی، حیوانی، انسانی، نیمه صناعی، تمام صناعی
•  از منظر مجوز فروش: نسخه‌ای، بدون نسخه، فروش عمومی
•  از منظر بررسی آزمایشگاهی: ماده موثره، پلاسبو (دارونما)
•  از منظر مصرف در بارداری: A, B, C, D, X
• از منظر فارماکولوژیک (تجویز)

انواع دارو از نظر نسخه خوانی

شناخت دسته بندی داروها برای یک تکنسین دارویی امری ضروری است چرا که به خواندن نسخه کمک می‌کند. از این منظر داروها بدین صورت تقسیم بندی می‌شوند:

•  داروهای سیستم مغز، اعصاب و روان (آرام بخش و خواب آور، ضد افسردگی، ضد جنون، ضد صرع، ضد پارکینسون، ضد آلزایمر، ضد میگرن، ضد بیش فعالی)
•  آنتی بیوتیک‌ها (ضد باکتری، ضد ویروس، ضد قارچ، ضد انگل)
•  داروهای سیستم قلب، عروق و خون (موثر بر قلب، ضد فشار خون، ضد چربی خون، قند خون، انعقاد خون، ضد آنمی، ضد اختلالات عروقی)
•  داروهای سیستم تنفس (ضدآسم وتنگی نفس،آنتی هیستامین‌ها، ضد احتقان بینی، ضد سرفه، ضدسرماخوردگی)
•  داروهای سیستم گوارش (مهارکننده اسید معده، محافظ مخاط، ضد اسپاسم گوارش، ضد تهوع و استفراغ، ملین و مسهل، ضد اسهال، ضد التهاب گوارش، آنزیم‌های گوارش، ضد نفخ)
•  داروهای سیستم هورمونی (غدد‌ هیپوفیز و هیپوتالاموس، غده تیروئید، غدد جنسی، پیشگیری از بارداری)
•  داروهای ضد درد و التهاب (کورتون، مسکن، استامینوفن و ترکیبات آن، مخدر)
•  داروهای سیستم ادراری تناسلی (ضد ناتوانی جنسی، ضد تکرر ادرار، ضد‌هایپرپلازی پروستات، ضد انقباض رحم، منقبض کننده رحم)
• داروهای سیستم استخوانی، عضلات و مفاصل (ضد پوکی استخوان، ضد اسپاسم عضلات، ضد نقرس، غضروف و مفاصل)

دارو ماده‌ایست که برای پیشگیری، تشخیص و یا درمان یک بیماری مصرف می‌شود. حتماً اثر درمانی دارد و شاید هم اثر مضر داشته باشد. اگر مقدار آن را از حد معینی کمتر کنیم بی اثر خواهد شد اگر مقدار آن از حد معینی بیشتر شود اثرات سمی‌خواهد داشت.

تعاریف مربوط به دوز
دوز (Dose) : مقدار معینی از یک دارو را دوز آن دارو گویند. مثلاً دوز داروی آموکسی سیلین 500 میلی گرمی، 500 میلی گرم است.
حداقل دوز موثر: کمترین مقداری از دارو که بتواند اثر دارویی خود را نشان دهد.
حداکثر دوز ایمن: مقداری از دارو که بیشتر از آن مسمومیت رخ خواهد داد.
دوز کشنده: مقداری از دارو که باعث مرگ می‌گردد.

واحدهای اندازه گیری دوز داروها
گرم(g) : گاهی برای یک اعلام دوز داروهای دارای مقادیر زیاد از واحد گرم استفاده می‌شود. هر یک گرم برابر با یک هزارم کیلوگرم است.
میلی‌گرم(mg) : پرکاربردترین واحد اندازه‌گیری دوز داروها است. معمولاً برای اندازه‌گیری و اعلام دوز قرص‌ها و کپسول‌ها از میلی‌گرم استفاده می‌شود. هر یک میلی‌گرم، یک هزارم گرم است.
میکروگرم(mcg) : برای اعلام دوز داروهای دارای مقادیر اندک از واحد میکروگرم استفاده می‌شود. هر یک میکروگرم یک هزارم میلی گرم است.
واحد بین‌المللی (IU) : معیار اندازه‌گیری مقدار داروهاست و معمولاً داروهای قدیمی‌تر با این واحد سنجیده می‌شوند. این واحد هم برای سنجش جرم بکار می‌رود و هم حجم. مقدار این واحد برای داروهای مختلف متفاوت است برای مثال هر هزار و ششصد واحد بین‌المللی پنی‌سیلین جی برابر با یک میلی گرم است. از جمله داروهایی که با این واحد سنجیده می‌شوند می‌توان به پنی سیلین‌ها، انسولین‌ها، انوکساپارین و هپارین اشاره نمود.

جهت یادگیری موارد بالا باید آموزش تکنسین داروخانه را طی کرده و دارای مدرک معتبر تکنسین داروخانه باشید.

داروخانه به عنوان یک سازمان

داروخانه از یک سو به عنوان موسسه‌ای که روزانه با دهها یا صدها ارباب رجوع سرکار دارد و از سوی دیگر به عنوان یک بنگاه اقتصادی با چرخش مالی نسبتاً بالا مصداق بارزی از یک سازمان است. اگر نگاه سازمانی در داروخانه وجود نداشته باشد قطعاً بازده کافی از کار حاصل نخواهد شد و حتی ممکن است با بروز اشتباهاتی، موجب ضرر و زیان (گاهی جبران ناپذیر) گردد.

ویژگی‌های یک سازمان سالم

•  کیفیت مطلوب کالا یا خدمات
•  عدم هدر رفت منابع و زمان
•  روابط خوب و محترمانه بین افراد
•  کارمندان دارای روحیه، انگیزه و تعهد بالا(در داروخانه مثلا تکنسین داروخانه)
•  ظاهر منظم، آراسته و تمیز محیط کار

نظام آراستگی سازمان 5S

به منظور نیل به اهداف یک سازمان موفق درخصوص وجود ظاهر منظم، آراسته و تمیز در محیط کار و کاهش اتلاف منابع و زمان، مجموعه ای از توصیه‌ها و روش‌ها وجود دارد که تحت عنوان 5S شناخته می‌شوند.
تفكيك و ترتیب(sort) : تفکیک اشیاء بر اساس کاربرد یا میزان استفاده‌یا ضروري و غيرضروري بودن و درصورت لزوم حذف برخی از آنها. مثلاً تفکیک دارو بر اساس اصول علمی‌و فارماکولوژی.

تثبیت(Straighten, Stabilize) : نظم و چیدمان اشیاء به نحوی که اولویت آنها در میزان مصرف یا ضروری بودن و دردسترس بودن رعایت شود. مثلاً چیدمان دارو بر اساس اصول علمی‌و قاعده FIFO.
تنظیف(Shine, Sweep) : خروج اشياء زائد، زباله و مواد خارجي در جهت دستيابي به پاكيزگي در محل كار.
استانداردسازي(standardiz) : تبدیل موارد فوق به اصول قطعی و حتمی‌و ابلاغ و مکتوب کردن آنها، قانون گذاری و تبدیل کردن سه مورد قبلی به عادت.
نگهداری و مراقبت(Sustain) : اطمینان از انجام استانداردها توسط همه افراد و نظارت بر نحوه اجرای آنها.

خصوصیات کار در داروخانه

عامل اصلی که کار در داروخانه‌ها را از بسیاری مشاغل متمایز می‌کند، مراجعین به داروخانه‌ها هستند. از این جهت که عمده افرادی که به داروخانه مراجعه می‌کنند به دنبال خرید دارو هستند و این معمولاً بدان معناست که خودشان یا یکی از نزدیکانشان دچار بیماریست، لذا از صبر وحوصله کافی برخوردار نیستند و به عبارتی آستانه تحمل پایینی دارند. همین موضوع باعث می‌شود یک تکنسین داروخانه نیاز به نوعی بینش خاص در مقابل مراجعین به داروخانه داشته باشد. در بخش مربوط به اصول نسخه پیچی روشهایی برای کاهش حساسیت و آستانه تحمل پایین مراجعین به داروخانه، با اصلاح فرآیندهای کاری داروخانه ارائه خواهد شد.

اصول اجرایی کار در داروخانه

آستانه تحمل پایین مراجعه کنندگان به داروخانه باعث می‌شود تکنسین‌های دارویی ناچار باشند سرعت خدمت رسانی را سرلوحه کار خود قرار دهد. از سوی دیگر، هرگونه اشتباه در تحویل دارو به بیمار می‌تواند منجر به اتفاقات جبران ناپذیری شود. مثلاً ممکن است مصرف یک قرص سرماخوردگی بزرگسالان (که از نگاه عامیانه به عنوان ساده ترین دارو شناخته می‌شود و البته پرفروش ترین داروی کشور از نظر تعداد می‌باشد) در بیمار دچار فشار خون کنترل نشده‌یا آنژین ناپایدار منجر به بحران فشار خون و حمله قلبی شود. از این رو دقت نیز باید سرلوحه کار ما در داروخانه باشد. اما چه عاملی بین سرعت و دقت تعادل ایجاد می‌کند تا خطایی رخ ندهد و صحت کار مورد اعتماد باشد؟ نظم.

 اصول اخلاقی کار در داروخانه

تقریباً در تمامی‌جوامع بشری از قدیم الایام تاکنون اعضای جامعه پزشکی از مورد اعتمادترین افراد در بین مشاغل مختلف بوده‌اند. این موضوع که اشخاص سلامتی خود را به دست اعضای جامعه پزشکی می‌سپارند و براساس تصمیم این متخصصین دارویی مصرف می‌کنند یا به زیر تیغ جراحی می‌روند از همین اعتماد نشات می‌گیرد. تکنسین‌های دارویی هم از این اعتماد به بهره نیستند. در واقع این اعتماد و احترام برای هر کسی که از روپوش پزشکی استفاده می‌کند بصورت طبیعی ایجاد می‌شود. نکته مهم اینجاست که بدانیم این اعتماد چگونه بدست آمده و حفظ می‌شود؟

جهت ارتقای کیفیت خدمت رسانی و آگاهی بیماران از حقوق خود، منشور حقوق بیمار در داروخانه تعریف شده که به شرح زیر است:

•  بيمار حق دارد بعد از دريافت دارو از داروساز در داروخانه اطلاعات مورد نياز درباره درمان دارويي خود (از جمله مقدار و نحوه صحيح مصرف دارو) را سؤال نمايد و داروساز موظف است تا تفهيم كامل بيمار به تمامي سؤالات دارويي وي پاسخ گويد. اطلاعات داده شده بايد بدون اصطلاحات تخصصي و كاملاً واضح باشد به طوري كه بيمار قانع و به طور كامل توجيه شود. علاوه بر آن داروساز موظف است مقدار و نحوه مصرف دارو را مكتوب كند.
•  بيمار حق دارد كه حرمت و شأن او در داروخانه حفظ شده و به نيازهاي دارويي او به موقع و كامل توجه شود.
• داروساز مجاز است با توجه به سطح آگاهي بيمار و در صورتي كه از گروه پزشكي باشد، اطلاعات اضافي ارايه نمايد.
•  بيمار حق دارد در رابطه با حفظ اسرار بيماري و وضعيت سلامت خود به داروساز اعتماد كامل داشته باشد و داروساز ‌بايد در روابط كاري خود چنين اطميناني را براي بيماران فراهم نمايد.
•  بيمار حق دارد در مورد داروهايي كه پزشك براي او تجويز مي‌كند از داروساز در داروخانه راهنمايي و مشاوره بخواهد.
•  بيمار حق دارد به پاسخ‌هاي داروساز در رفع نيازهاي دارويي خود اطمينان كند و داروساز مسئول گفته‌ها و توصيه‌هاي خود مي‌باشد.
•  بيمار حق دارد از داروساز خود درباره منافع و مضرات و هزينه‌هاي دارويي خود اطلاعات بخواهد و تکنسین داروخانه بايد بيمار را راهنمايي كند.
•  داروساز بايد در مورد تداخل داروهاي تجويز شده در نسخه با غذا، داروهاي ديگر و پاسخ‌هاي آزمايشگاهي بيمار را راهنمايي كند.
•  بيمار حق دارد كه بداند چطور متوجه شود داروهاي مصرفي‌اش اثركرده و علامت پيشرفت درمان چيست.
•  بيمار حق دارد كه بداند در صورت فراموش كردن يك دوز دارو چه بايد كرد.
•  داروساز بايد توصيه‌هاي مصرف دارو در حالت بارداري يا شيردهي را در صورت لزوم به بيمار اعلام نمايد.
• داروساز بايد در صورت مصرف همزمان با داروهاي بدون نسخه مانند داروهاي ضد بارداري خوراكي و غیره در صورت لزوم بيمار را راهنمايي كند.
•  داروساز بايد در صورتي كه بيمار داراي بيماري زمينه‌اي نيز هست، نحوه مصرف داروهاي موجود در نسخه را به بيمار توصيه نمايد.
•  صحت دوزاژ تجويزي با توجه به سن و وزن بيمار بايد توسط داروساز بررسي شود.
•  با توجه به برچسب داروهاي دريافتي، داروساز بايد عوارض جانبي مهم را به بيمار هشدار دهد. به طور مثال اثر داروهاي مصرفي بر خواب بيمار و اينكه آيا با بروز عوارض جانبي مصرف دارو، بيمار مجاز به قطع مصرف دارو هست يا نه؟

تخلفاتی که به واسطه‌ی آنها، داروخانه ممکن است تعطیل شود

•  ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی: اشتغال به حرف پزشکی یا اقدام به تأسيس بدون مجوز يكى از موسسات پزشكى یا واگذاری پروانه به غیر یا استفاده از پروانه شخص دیگر.
•  ماده 4 قانون مقررات امور پزشکی ودارویی: اداره امور فنی توسط افراد فاقد صلاحیت.
• ماده 14 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی: تاسیس داروخانه بدون اخذ پروانه تاسیس.
•  ماده 15 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی: عرضه و فروش دارو بدون حضور مسئول فنی و یا تکنسین داروخانه.
•  ماده 9 آیین نامه داروخانه‌ها: جا به جايي داروخانه قبل از اعلام موافقت و اخذ مجوز.
•  ماده 32 آیین نامه داروخانه‌ها: واگذاری داروخانه به شخص دیگر به هر شکل اعم از اجاره و غیره.

تخلفاتی که در دادگاه انقلاب اسلامی‌رسیدگی می‌شوند

ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی: اشتغال به حرف پزشکی (پزشكى، داروسازى، دندانپزشكى و ....) یا اقدام به تأسيس بدون مجوز يكى از موسسات پزشكى مصرح در ماده 1 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی یا واگذاری پروانه به غیر یا استفاده از پروانه شخص دیگر، واردات و صادرات و خريد و فروش دارو بدون اخذ مجوز، خرید و فروش غیرقانونی دارو توسط موسسات پزشکی فاقد مجوز یا دارای پروانه واگذار شده و اخلال در نظام توزیع دارویی کشور.

نظارت بر عملکرد داروخانه در تهیه، نگهداری، عرضه دارو و کلیه اقلام موجود بر عهده معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مربوطه است. در مواردیکه انجام بازرسی از داروخانه توسط سایر مراجع قانونی ذیصلاح لازم به نظر می‌رسد با هماهنگی دانشگاه مربوطه و به همراه کارشناس دانشگاه بازدید از محل صورت خواهد گرفت. گروه کارشناسی اعزامی‌دانشگاه دو نفر فرد آموزش دیده (حداقل یک نفر داروساز) که از حُسن سلوک لازم برخوردار بوده و دارای کارت بازرسی یا معرفی نامه دانشگاه باشند. مشهودات بازرسین در دو برگ صورت مجلس (طبق ضوابط مربوطه) تنظیم و یک برگ آن جهت اطلاع و رفع نارسایی‌های احتمالی به مسئول فنی یا مؤسس داروخانه تحویل می‌گردد. حداقل تعداد بازرسی از داروخانه به طور متوسط چهار بار در سال می‌باشد. بدیهی است نیاز به بازدید از عملکرد داروخانه‌ها با توجه به نحوه فعالیت آنها با نظر دانشگاه تعیین می‌گردد. گزارش بازرسی از داروخانه علاوه بر پیگیری موارد تخلف آن از مراجع ذیصلاح، در ارزشیابی عملکرد سالانه آن طبق دستورالعمل مربوطه مؤثر خواهد بود.

مهمترین تخلفات ممکن در داروخانه
در این قسمت مهمترین تخلفاتی که ممکن است در داروخانه‌ها اتفاق بیفتد، معرفی شده اند. با این توضیح که ذیل عنوان هر تخلف، ابتدا قانونی که عمل مربوطه را ممنوع دانسته، بیان شده و سپس قانونی که برای آن تخلف، مجازات تعیین کرده، آورده شده است.

عدم رعایت شئونات اخلاقی اسلامی
قوانین: ماده 13 آیین نامه داروخانه‌ها، قانون انطباق امور اداری و فنی موسسات پزشکی با شرع مقدس
مجازات: ماده 27 آیین نامه داروخانه‌ها
تاسیس داروخانه بدون اخذ پروانه
قوانین: ماده 1 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی، ماده 14 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی، ماده 2 آیین نامه داروخانه‌ها
مجازات‌ها: ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی، ماده 14 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
عدم اجرای امور فنی داروخانه زیر نظر مسئول فنی
قانون: مواد 2 و 4 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی، ماده 25 آیین نامه داروخانه‌ها، ماده 23 آيين نامه انتظامی‌رسيدگی به تخلفات صنفی و حرفه ‌ای ‌شاغلان حرفه‌های پزشكی
مجازات: ماده 4 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی، ماده 28 آیین نامه داروخانه‌ها
واگذاری پروانه تاسیس داروخانه به شخصی دیگر
قوانین: ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی، مواد و 13 و 32 آیین نامه داروخانه‌ها
مجازات‌ها: ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی، مواد 27 و 32 آیین نامه داروخانه‌ها

عرضه و فروش دارو بدون حضور مسئول فنی
قانون: ماده 15 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 15 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
دخالت افراد فاقد صلاحیت در امور فنی داروخانه
قانون: ماده 4 قانون مقررات امور پزشکی ودارویی
مجازات: ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی ودارویی
ارایه داروهای نسخه‌ای بدون نسخه پزشک
قانون: ماده 18 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 18 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
ترک داروخانه توسط مسئول فنی
قانون: ماده 16 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی، ماده 25 آیین نامه داروخانه‌ها

مجازات: ماده 16 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی، ماده 28 آیین نامه داروخانه‌ها
خريد و فروش دارو بدون اخذ مجوز
قانون: تبصره 1 ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
مجازات‌ها: ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
ساخت دارو بدون اخذ مجوز
قانون: ماده 15 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
مجازات‌ها: ماده 15 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
خرید و فروش غیرقانونی دارو و اخلال در نظام توزیع دارویی کشور
قانون: تبصره 2 ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
مجازات: تبصره 2 ماده 3 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی

دخل و تصرف یا تغییر در نسخه پزشک
قانون: ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
مجازات: ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
تبدیل تاریخ مصرف داروها
قانون: تبصره 2 ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
مجازات: تبصره 2 ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
انتشار آگهی تبلیغاتی گمراه کننده
قانون: ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
مجازات: ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
افزایش قیمت رسمی‌یا تخلف در نرخ گذاری نسخه
قانون: تبصره 2 ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
مجازات: تبصره 2 ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی
گرانفروشی دارو و عدم درج قیمت در نسخ بیماران و ممهور ننمودن آنها
قانون: ماده 19 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 19 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
تعطیلی داروخانه بدون اخذ مجوز
قانون: تبصره 2ماده 7 آیین نامه داروخانه‌ها
مجازات: تبصره 2ماده 7 آیین نامه داروخانه‌ها
گرانفروشی لوازم بهداشتی و آرایشی‌، شیر خشک‌، غذای کودک و لوازم مصرفی
قانون: ماده 22 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 22 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
خودداری از عرضه کالاهای مجاز در داروخانه تا زمان اتمام آن
قانون: ماده 23 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 23 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
عدم همکاری موسس داروخانه با بازرسین
قانون: ماده 13 آیین نامه داروخانه‌ها
مجازات: ماده 27 آیین نامه داروخانه‌ها
عدم همکاری مسئول فنی و تکنسین داروخانه با بازرسین
قانون: ماده 25 آیین نامه داروخانه‌ها
مجازات: ماده 28 آیین نامه داروخانه‌ها
عدم رعایت ساعات فعالیت داروخانه
قانون: ماده 24 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی‌، مواد 30 و 31 آیین نامه داروخانه‌ها
مجازات: ماده 24 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
عرضه و فروش داروی فاقد پروانه ساخت یا مجوز ورود از طرف داروخانه
قانون: ماده 13 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 13 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
عدم اعلام محل انبار داروخانه به دانشگاه
قانون: ماده 33 آیین نامه داروخانه‌ها
نگهداری و یا عرضه و یا فروش داروهای فاسد و یا تاریخ‌گذشته
قانون: ماده 20 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 20 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
فروش کالایی غیر از دارو‌، لوازم بهداشتی و آرایشی‌، شیر خشک‌، غذای کودک و لوازم ‌مصرفی پزشکی مجاز در داروخانه
قانون: ماده 21 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 21 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی

تغییر محل داروخانه بدون اعلام موافقت دانشگاه
قانون: ماده 9 آیین نامه داروخانه‌ها
مجازات: ماده 9 آیین نامه داروخانه‌ها
فروش و عرضه مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی فاسد و تاریخ گذشته
قانون: مواد 1و 14 قانون مواد خوردنی و آشامیدنی
مجازات: مواد 2 و3 قانون مواد خوردنی و آشامیدنی
تهیه دارو خارج از شبکه رسمی‌توزیع
قانون: ماده 17 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 17 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
توزیع مواد خوردنی‌، آشامیدنی‌، آرایشی و بهداشتی فاقد مجوز
قانون: ماده 36 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی
مجازات: ماده 36 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی

حق فنی داروخانه ‌یا تعرفه خدمات دارویی

تعرفه خدمات دارویی داروخانه طبق قوانین مصوب، بابت ارائه‌ی خدمات زیر، که همگی توسط مسئول فنی و با رعایت قانون و مقررات جاری و ضوابط علمی‌و حرفه ای انجام می‌شوند، اخذ می‌گردد:

•  حضور فعال مسئول فنی و تکنسین داروخانه  در داروخانه
•  کنترل نسخ و ارائه‌ی داروهای تجویز شده با قید دستورات دارویی طبق ضوابط علمی
• کنترل نسخ و تطبیق داروهای تجویز شده با سن و جنس بیمار
• مشاوره با بیمار در حین ارائه‌ی نسخه از قبیل بررسی صحت دوزاژ تجویزی، عوارض جانبی داروها، تداخلات دارویی و در صورت لزوم بیماری زمینه‌ای، بارداری و شیردهی
• عرضه‌ی داروهای بدون نسخه طبق فهرست اعلام شده و راهنمایی جهت مصرف آن‌ها
•  رعایت ضوابط مربوط به بسته بندی مجدد داروهای تجویز شده با ارائه‌ی توضیحات لازم، برچسب زنی مناسب و تحویل بهداشتی آن‌ها
•  بررسی ابهام داروهای تجویز شده در نسخه و در صورت لزوم جایگزینی پس از مشاوره با پزشک معالج
•  نظارت بر شرایط نگهداری داروها، تاریخ مصرف و نحوه‌ی عرضه‌ی آن‌ها
•  بررسی اشکالات مشاهده شده در داروها و گزارش به مراجع زیربط

نهاد مسئول نظارت برعملکرد داروخانه

سیاست‌های کلان دارو و داروخانه در سطح ملی توسط سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین می‌شود. بازوی اجرایی این سازمان در هر شهر و استان معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی آن شهر یا استان خواهد بود. استان تهران به علت وسعت سه معاونت غذا و دارو دارد (دانشگاه‍های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و ایران).

داروسازی است که با داشتن برگ تشخیص صلاحیت مسئول فنی صادره از سوی اداره کل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر و پروانه مسئولیت فنی صادره از سوی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مربوطه، به وظایف قانونی خود در داروخانه عمل نموده و مسئولیت امور فنی آن را بر عهده دارد.
از جمله وظایف مسئول فنی داروخانه می‌توان به این موارد اشاره نمود:

•  حضور فعال در داروخانه در ساعات تعيين شده طبق پروانه مسئول فني
• كنترل نسخ و ارائه داروهاي تجويز شده طبق ضوابط و امضاء و ممهور نمودن آنها
• عرضه داروهاي بدون نسخه مطابق فهرست و ضوابط اعلام شده از سوي وزارت و ارائه راهنمائي داروئي جهت استفاده از آنها
•  رعايت ضوابط مربوط به بسته بندي مجدد داروهاي تجويز شده با ارائه توضيحات لازم و تحويل بهداشتي آنها
•  بررسي موارد ابهام و درصورت لزوم جايگزيني اقلام در نسخ تجويزي، پس از مشاوره با پزشك معالج
•  اعمال نظارت بر شرايط نگهداري داروها، شكل ظاهري، كيفيت فيزيكي و تاريخ مصرف و نحوه تدارك و عرضه داروها و اعلام اشكالات مشاهده شده در داروها برابر الگوي تعيين شده از طرف اداره كل.
•  ساخت و ارائه داروهاي تركيبي طبق ضوابط با توجه به اصول علمي و فني به نحوي كه مانع ساير وظايف قانوني وي نگردد.
•  جلوگيري از دخالت افراد غير مجاز در امور فني داروخانه
•  استفاده از روپوش سفيد با نصب پلاك مشخصات
•  همكاري با بازرس يا بازرسين دانشگاه يا وزارت
•  تكميل فرم ارزيابي فعاليت داروخانه طبق ضوابط و نگهداري در داروخانه جهت ارائه به بازرسين دانشگاه
•  تكميل و ارسال پرسشنامه‌ها براي امور اطلاع رساني و تحقيقاتي در ارتباط با برنامه تنظيم شده توسط وزارت بهداشت
•  نظارت بر اجرای Recall و انعکاس موارد جهت جمع آوری و عودت داروها طبق ضوابط

•  تلاش در جهت ارتقاء کیفیت ارائه خدمات به نحوی‌که روند بهبود در ارزشیابی سالانه داروخانه توسط دانشگاه ملموس باشد.

قائم مقام مسئول فنی داروخانه

مسئول فني مي تواند در غياب خود داروساز ديگري را به عنوان قائم مقام با تعيين ساعات و ايام حداكثر به مدت سه ماه در يكسال به دانشگاه محل معرفي نمايد. درصورتيكه مدت غيبت بيش از سه ماه به طول بيانجامد، تمديد مدت با معرفي قائم مقام جديد براي حداكثر سه ماه ديگر و موافقت دانشگاه بلامانع خواهد بود. درصورت تداوم غيبت پس از گذشت شش ماه معرفي مسئول فني واجد شرايط توسط مؤسس داروخانه به دانشگاه جهت صدور پروانه مسئوليت فني الزامي است. موارد فوري كه مسئول فني فرصت معرفي داروساز جانشين را به دانشگاه به عنوان قائم مقام ندارد، داروساز مسئول فني مي تواند حداكثر براي مدت سه روز يكي از داروسازان فارغ التحصيل را جانشين خود نمايد. درهرصورت موضوع بايستي در اسرع وقت به اطلاع دانشگاه برسد. استفاده از اين تبصره در هر سال نبايد در مجموع بيش از سي روز باشد.

جهت فعالیت به عنوان تکنسین داروخانه باید دوره های آموزشی لازم را طی کنید.

عبارت است از شخصیتی که صلاحیت آن جهت تاسیس داروخانه مطابق ضوابط و مقررات به تایید کمیسیون امور داروخانه‌ها مصرح در قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی، مواد خوردنی و آشامیدنی رسیده است و پروانه‌ی تاسیس داروخانه از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی مربوطه، دریافت نموده باشد.
از جمله وظایف موسس داروخانه می‌توان به این موارد اشاره نمود:

•  رعايت شئونات اسلامی‌، اخلاقی و مسايل حرفه ای در داروخانه
•  رعايت و اجرای نظريات و پيشنهادات فنی و بهداشتی مسئول فنی داروخانه
•  اشراف بر امور داروخانه (به غيراز وظايف مسئول فنی) به طوری که داروخانه بتواند فعاليت‌های خود را به نحو مطلوب ادامه دهد. مصادیق اِشراف مؤسس با رعایت موارد زیر به تشخیص کمیسیون قانونی دانشگاه می‌باشد: مؤسس داروخانه باید اشراف کامل به اداره امور داروخانه داشته باشد. کلیه امور مالی داروخانه و صدور چک‌ها فقط به نام مؤسس باشد. حسن عملکرد داروخانه خصوصاً با توجه به حضور مستمر و فعال مسئول فنی و عدم عرضه داروهای خارج از فهرست رسمی‌داروهای ایران و تاریخ گذشته.
•  تامين و تدارک اقلام دارويی ومواد اوليه مورد نياز ساخت داروهای ترکيبی، شير خشک، مکملهای غذايی، غذاهای کمکی شيرخواران، فرآورده‌های آرايشی، بهداشتی و لوازم مصرفی پزشکی مجاز از طريق شرکتهای معتبر مورد تاييد وزارت طبق ضوابط و با نظارت مسئول فنی
•  تامين کادر فنی و خدماتی واجد شرايط در داروخانه طبق ضوابط
•  رعايت نظافت و بهداشت عمومی‌داروخانه
• اجرا و رعايت دقيق کليه مقررات، ضوابط و دستورالعمل‌ها وتذکرات دانشگاه و وزارت و در صورت لزوم ابلاغ به کارکنان داروخانه
•  تامين روپوش کارکنان به رنگ مناسب (مطابق ضوابط اعلام شده از سوی اداره کل)
•  پرداخت به موقع حقوق و مزايای مسئول فنی و کارکنان داروخانه طبق قرارداد منعقده و قوانين مربوطه از جمله قانون کار
•  افتتاح حساب بانکی و ارائه چک به شرکتهای پخش دارو تنها به نام خود و اعلام آن به شرکتهای پخش و سازمانهای بيمه گر جهت تنظيم گردش مالی داروخانه از طريق حساب فوق
•  همکاری با بازرسين دانشگاه، اداره کل و معاونت غذا و دارو.

جانشین موسس داروخانه

در مورد مؤسسين داروخانه‌هاي داير كه به دليل مشكلاتي امكان حضور در داروخانه را ندارند بايد ضمن ارائه مدارك و مستندات لازم داروساز و تکنسین داروخانه  واجد شرايط (با رعايت ماده يک همين ضابطه) به عنوان جانشين جهت طرح در كميسيون قانونی معرفي نمايند. درصورت تأييد کميسيون، فعاليت داروخانه با رعايت ساير مقررات براي مدت شش ماه و تمديد آن با نظر کميسيون مذکور بلامانع است. فرد جانشين مؤسس ضمن دارا بودن شرایط لازم باید مسئولیت اداره کردن داروخانه را در زمان جانشینی تقبل نماید.