دندانپزشکی پیشگیری

دندانها یکی از اعضائ مهم بدن به شمار می روند و مهمترین وظیفه آنها جویدن است. همچنین در صحبت کردن و زیبایی نقش بسزایی دارند و سلامت آنها در تندرستی انسان بسیار موثر است.

مهروموم کردن پیتها و شیارها :

مهرو موم کننده های دندانی یا سیلنت ها در جلوگیری از پوسیدگی های دندانی در ناحیه سوراخ و شیار دندانها بسیار موثرند.

اگر چه فلوراید توانایی افزایش مقاومت مینا به پوسیدگی را دارد اما سوراخ ها و شیارها از فواید تاثیرات فلوراید همانند سطوح صاف بهره نمی برند.

مطالعات نشان داده اند در مواقعی که از مهروموم کننده های دندانی به درستی استفاده شده و در محل باقی مانده اند، حفاظت ۱۰۰ درصدی در برابر پوسیدگیها ایجاد شده است.

مهروموم کننده های دندانی از مواد رزینی ساخته شده اند و بر روی سوراخ ها و شیارهای دندان برای جلوگیری از پوسیدگی بکار برده می شوند. مهروموم کننده دندانی در صورتی موفق عمل خواهد کرد که به سختی به مینای دندان بچسبد و از سوراخها و شیارها در برابر محیط دهان محافظت نماید. سوراخها و شیارها حفرات و ناودانهایی هستند که در طی تکامل دندان بهم متصل نشده اند.

عرض کم و عمق ناهموار سوراخها و شیارها، این مناطق را محل ایده الی برای تجمع اسید حاصل از باکتریها می کند.

بزاق که به حذف ذرات غذا از نواحی دیگر دهان کمک می نماید، نمی تواند سوراخها و شیارهای عمیق مولرها را تمیز کند.این سوراخ ها و شیارها گاهی آنقدر کوچک هستند که حتی یک مسواک تک مویی هم برای ورود و تمیز کردن آنها بزرگ است.

مهرو موم کننده یک سد فیزیکی است که از ایجاد اسید توسط باکتریهای دهانی و کربوهیدراتهای رژیم غذایی که می توانند باعث معدنی زدایی و در نهایت پوسیدگی دندان شوند جلوگیری می کند.

قرار دادن مهروموم کننده یک روش غیر تهاجمی است که ساختار دندان را حفظ می کند و همچنین از بروز پوسیدگی جلوگیری می نماید.

انواع مهرو موم کننده ها :مواد مهرو موم کننده متنوعی در دسترس می باشند.

روشهای پلیمریزاسیون :

یکی از تفاوتهای مهم بین مواد، روش پلیمریزاسیون یا واکنش شیمیایی و یا تاباندن نور است.

برخی از مواد دندانپزشکی خودبخود در اثر واکنش شیمیایی Self cure،  سفت می شوند،و برخی در اثر تاباندن نور Light cure، سفت یا کیور می شوند.هر دو نوع از لحاظ مقاومت باند و میزان گیر،مشابه هستند.

مواد سلف کیور دارای دو تیوب هستند، هنگامیکه این دو خمیر با یکدیگر مخلوط میشوند، بسرعت پلیمریزه می شوند. این اتفاق معمولا در عرض یک دقیقه می افتد، لذا ماده می بایست قبل از سفت شدن اولیه در محل قرار داده شود.

انواع لایت کیور به مخلوط کردن احتیاجی ندارند. آنها هنگامیکه در معرض نور ماوراء بنفش قرار می گیرند سفت می شوند.

کاربرد شیارپوش ها :

سوراخها و شیارهای عمیق

دندانهایی که اخیرا رویش یافته اند

مهرو موم کننده ها در کنار یک برنامه پیشگیری مانند استفاده از فلوراید کاربرد دارند.

عدم کاربرد شیار پوش ها :

شیارها و سوراخهای کم عمق که به راحتی تمیز می شوند.

سطح اکلوزالی که پوسیده شده و می بایست ترمیم شود.

سطوح پروگزیمال پوسیده شده. سطح اکلوزال نیز در طرح ترمیم سطوح پروگزیمال قرار می گیرد.

ترمیمی که از قبل وجود داشته است.

مراحل کار و اصول استفاده شیار پوشها :

حفظ خشکی سطح دندان، الودگی با بزاق در شیار پوش و دندان ایجاد تداخل می کند. می توان با استفاده از رابردم، رل پنبه و نگهدارنده و Dry angel، محیط را خشک نگه داشت.

آماده سازی دندان، دندان می بایست با یک برس پروفیلاکسی و مخلوط پامیس و آب تمیز شود.

پامیس نباید حاوی روغن  باشد زیرا در اچ  شدن دندان ایجاد اختلال می کند.

اچ کردن، این مرحله بسیار مهم است زیرا گیر شیار پوش به آماده سازی دندان در این مرحله وابسته است.دندان با محلول اسید فسفریک اچ می شود. سپس شستشو و خشک می شود. پس از خشک کردن، دندان نباید با آب یا بزاق آلوده شود. اگر این اتفاق افتاد، لازم است که دوباره کل روند اچ کردن تکرار شود.

قرار دادن شیار پوش : با استفاده از یک وسیله مناسب، مقدار کافی از شیار پوش را روی تمامی شیارهای سطح اکلوزال قرار می دهیم.

رنگ مهر و موم کننده ها :

مهرو موم کننده ها می توانند شفاف، رنگدار، و یا مات یا سفید  باشند. انواع رنگدار آن رایج تر هستند، زیرا در طی کار و هنگامی که در ملاقات بعدی گیر شیار پوش بررسی می شود راحت تر دیده می شوند. برخی از انواع، در طی کار دارای رنگ می باشند، اما پس از پلیمریزاسیون شفاف می شوند.

اصول نگهداری و استفاده از مواد مهروموم کننده:

پس از استفاده به سرعت سرپوش را بر روی سرنگ یا تیوپ قرار دهید.

ماده را در معرض هوا یا نور قرار ندهید.

ماده را در مجاورت با محصولات حاوی  اژنول نگهداری نکنید.

اغلب مواد اچ کننده و مهرو موم کننده برای استفاده در حرارت اتاق تولید شده اند.

زمان نگهداری اغلب مهرو موم کننده ها در دمای اتاق، بین ۱۸ تا۳۶ ماه است.

بعضی انواع سیلنت ها می بایست در یخچال نگهداری شوند.

مهرو موم کننده ها حاوی رزین های اکریلات هستند لذا در مورد بیمارانی که به اکریلات آلرژی دارند نباید استفاده شوند. برای کاهش خطر واکنش های آلرژیک، تماس با این مواد را کم کنید. در طی عمل سیلنت گذاری می بایست چشمان بیمار نیز محافظت شود.

مراقبتهای پیشگیری کننده:

هدف از دندانپزشکی پیشگیری : رسیدن به بهداشت دهانی مطلوب برای تمام زندگی است.

روند بیماریهای دندانی : برای آموزش موثر به بیماران ابتدا باید بدانید که چطور بیماریهای دندانی ایجاد می شوند و مراقبتهای پیشگیری چگونه در کاهش این وقایع تاثیر گذار است.

پلاک دندانی باکتریایی:

پلاک دندانی باکتریایی یک لایه نرم و چسبنده از اجتماع باکتریهایی است که به دندانها اتصال می یابد. پلاک هم در سطح بالای لثه و هم زیر لثه تشکیل می شود. تشکیل پلاک شامل سه مرحله اصلی است.باکتری های موجود در پلاک، علت اصلی پوسیدگی های دندانی و بیماریهای پریودنتال می باشند.

جرم دندانی Calculus

جرم پلاک باکتریایی معدنی شده ای است که بصورت یک توده سخت بر روی سطح طبیعی دندان ها، دست دندان و سایر پروتزهای دندانی ایجاد می گردند. جرم در تمام سنین دیده میشود و بر روی دندانهای شیری و دائمی بوجود می آید.جرم نقش مهمی در بروز بیماریهای لثه ای ایفا می کند، سطح ناهموار جرم های زیر لثه، باکتریهای بیماریزای پلاک را نزدیک بافت لثه نگه داشته و موجب التهاب بافت می گردد. درک بیمار از رابطه بین برداشت پلاک جرم و بهداشت دهانی خوب بسیار مهم می باشد.

پوسیدگی های دندانی :

پوسیدگی هنگامی رخ می دهد که باکتریهای پلاکی قند موجود در غذاهای مصرفی را به اسید تبدیل می کند. فقدان کلسیم و فسفر همچنان که حمله اسید به دندان ادامه می یابد، نواحی دمینراله شده به پوسیدگی تبدیل می شود.

مراحل تشکیل پلاک :

تشکیل پلیکل : پلیکل یک لایه نازک  گلیکوپروتئینی است که از بزاق  منشاء می گیرد و بر روی سطوح دندان و ترمیم ها تشکیل می شود.این لایه ظرف چند دقیقه پس از مسواک زدن و یا پالیش نمودن دندانها ایجاد می گردد. این لایه سطوح دندان را مرطوب نگه داشته و می تواند بعنوان یک سد از دندان در مقابل اسیدهای پلاک محافظت نماید.

چسبیدن باکتریها به پلیکل :

باکتریها درون پلیکل ساکن شده و شروع به رشد و تکثیر و تولید اسید می نمایند. میکروارگانیسم ها در چند ساعت اول از نوع کوکسی های گرم مثبت و رادها می باشند.

تکثیر و بلوغ باکتریها :

هر چه بیشتر پلاک بر روی دندانها باقی بماند تعداد انواع باکتریها افزایش می یابد. در نهایت استرپتوکاسترپتوکک و استرپتوکک سانگوئیس اکثریت تعداد اجتماع باکتریایی را بخود اختصاص می دهند. این نوع باکتریها مسئول اصلی پوسیدگیهای دندانی و بیماریهای لثه هستند.

عوامل آشکارساز: Disclosing Agents

از آنجایی که مشاهده پلاک سخت است، بعضی از مردم با کمک عوامل آشکار ساز، راحت تر روشهای مسواک زدن و حذف پلاک را می آموزند.عوامل آشکار ساز به طور موقت پلاک را رنگ کرده و قابل دیدن می کنند.لذا برداشت آن آسانتر می شود.

عوامل آشکار ساز بصورت محلول  و یا قرص در دسترس هستند. این مواد غیر سمی و بی ضرر هستند و در صورت بلع مشکلی ایجاد نمی کنند. رنگ موجود در این مواد باعث رنگی شدن زبان و لب ها می شود لذا هنگام استفاده از آنها احتیاط کنید.

دستورالعمل استفاده از عوامل آشکار ساز

عوامل آشکار ساز بطور موقت زبان و لثه مجاور پلاک را رنگ می کند. همچنین پلیکل را نیز بصورت یک لایه درخشان کمرنگ نشان می دهند.

قرص را جویده و آن را برای ۳۰ ثانیه به تمام مناطق دهان رسانده و نگه دارید.

مایع اضافی را بیرون بریزید.

دهان را با آب شستشو دهید. نواحی از دندانها که به رنگ قرمز در آمده است نشان دهنده حضور پلاک هستند که می بایست برداشته شوند.

پس از حذف پلاک، رنگ باقیمانده بر روی بافت ها به زودی توسط بزاق شسته و پاک خواهد شد.

مسواک زدن سالکوس به روش Bass

چند تکنیک متعارف برای مسواک زدن دندانها وجود دارند. تکنیک بس معمولترین روش پیشنهادی است. این تکنیک بطور مستقیم به حذف پلاک در زیر لثه و شیار لثه می پردازد.

حاشیه لثه مهمترین محل در کنترل التهاب لثه می باشد.

نکته : در صورتی که در ادامه تکنیک بس از یک حرکت چرخشی استفاده شود به آن تکنیک اصلاح شده بس می گویند. Modified Bass Techniqu

مسواک زدن به روش بس Bass

مسواک را طوری قرار می دهیم تا موهای آن درست در سالکوس لثه قرار گیرد. در این حالت مسواک می بایست یک زاویه ۴۵ درجه با محور عمودی دندان داشته باشد. به آرامی مسواک را فشار دهید تا موهای آن درون سالکوس و امبراژورها وارد شود.حرکات لرزشی به سمت جلو و عقب را با دامنه کوتاه انجام می دهیم. حداقل ۱۰ حرکت انجام می شود. سپس مسواک را بر روی دو تا سه دندان بعدی قرار می دهیم. موهای مسواک را بر روی سطح اکلوزال قرار داده و مسواک را به جلو و عقب برانید و یا حرکات چرخشی کوچکی انجام دهید. مسواک را در حالت عمودی قرار داده و به آرامی حرکاتی را به سمت جلو و عقب تکرار کنید.

مسواک کردن زبان: باکتریها بر روی زبان و سطوح دندانها حضور دارند که می بایست توسط مسواک زدن برداشته شوند.

مراقبت از مسواک : پس از مسواک زدن، مسواک می بایست بطور کامل شستشو شود. سپس در مکانی با تهویه مناسب هوا قرار گیرد تا کاملا خشک شود.

نخ دندان : حذف پلاک از بین دندانها، یک بخش مهم از بهداشت دهان می باشد. استفاده از نخ دندان، برای اکثر مردم موثرترین روش حذف پلاک از بین سطوح پروگزیمال دندانهاست که در نتیجه خونریزی بین دندانی را  کاهش می دهد.

نخ دندان سوپر فلاس جهت برداشت پلاک و دبریهای از زیر بریجهای ثابت و وسایل ارتودنسی استفاده می شود.

مسواک های بین دندانی : این مسواک های کوچک را مابین دندان ها از سمت فیشال قرار داده سپس حرکات کوتاه جلو و عقب را تکرار می کنیم.این اعمال برای سمت لینگوال هم انجام می شود.

فلوراید : فلوراید بطور طبیعی، باعث معدنی شدن می گردد و در انواع مختلف موجود می باشد.فلوراید در ایجاد استحکام و مقاومت مینا به پوسیدگی دندانی موثر است. با این همه برای دستیابی به حداکثر فواید آن لازم است  که منابع سیستمیک و موضعی فلوراید در تمامی طول زندگی در دسترس باشند.

فلوراید سیستمیک که به آن فلوراید رژیم غذایی هم می گویند در آب، غذاها، نوشابه ها و یا بصورت مکمل مصرف می شوند.

دهان شویه های فلوراید و کاربرد موضعی فلوراید، بر روی دندانها اثر می گذارند.

خواص فلوراید :

جلوگیری از معدنی زدایی و دوباره معدنی شدن

استحکام ساختار دندان

افزایش مقاومت مینا

معدنی زدایی و دوباره معدنی شدن

معدنی زدایی، فقدان و از دست رفتن مواد معدنی مثل کلسیم، فسفر و فلوراید است که منجر به فرو ریختن مینا می شود.

در اثر معدنی زدایی، لکه های سفیدی ایجاد می شود که در اصل ضایعات اولیه هستند که با ادامه روند معدنی زدایی تبدیل به پوسیدگی می شوند.

در حضور پلاک، دندانها در معرض اسید حاصل از باکتریهای موجود در پلاک قرار می گیرند، حمله اسید منجر به معدنی زدایی می گردد. در صورت وجود فلوراید در لایه های خارجی مینا، دندان در مقابل معدنی زدایی مقاومت بیشتری نشان می دهد.

دوباره معدنی شدن روند معکوس معدنی زدایی است. مواد معدنی بر سطحی از دندان که قبلا معدنی زدایی شده است انباشته می شود. در صورتی که این روند زود اتفاق بیفتد لکه های سفید محکم شده و حتی ممکن است آن نواحی از مینای اطراف نیز سخت تر شوند.

با این حال اگر ضایعه پوسیدگی پیشرفت زیادی کرده باشد دوباره معدنی شدن نمی تواند جلوی روند آن را بگیرد و دندان می بایست توسط دندانپزشک ترمیم شود. یا اینکه درد دندان و یا از بین رفتن قسمتی از آن اتفاق می افتد.

تماس طولانی مدت با فلوراید حتی با غلظت پایین می تواند در کودکان کمتر از ۶ سال که دندانها در حال تکامل می باشند منجر به ایجاد فلوروزیس شود.

انواع فلورایدهای مورد استفاده توسط فرد :

خمیر دندانهای حاوی فلوراید

دهان شویه های فلوراید

و آب آشامیدنی حاوی فلوراید

ژل فلوراید :

ژلهای فلوراید با نسخه و بدون نسخه قابل دسترسی می باشند. بیماران با ریسک بالا می توانند از این نوع به دو طریق در منزل استفاده کنند. یا آنرا توسط مسواک بر روی دندانهایشان بمالند و یا از یک تری ساختگی استفاده کنند. توصیه می شود بیماران از تری قبل از خواب استفاده کنند. مقداری کمی ژل فلوراید را داخل تری قرار داده و آن را برای ۵ دقیقه در دهان قرار دهند.

اگر بیمار در منطقه ای است که آب فلورایده مصرف می کند توصیه می شود که پس از کاربرد ژل، دهان را بشوید تا از مصرف بیش از حد فلوراید جلوگیری بعمل آید. ولی اگر آب محل سکونت وی حاوی فلوراید نیست پس از مصرف، شستشو نباید انجام شود.

نکته : فلوراید به راحتی در حضور پلیکل و پلاک اثر می کند. ژل فلوراید نباید بلعیده شود.