پروتز

به هر عضو مصنوعی که جایگزین یک عضو طبیعی بدن شده و عملکرد یا ظاهر آنرا برمی گرداند اطلاق می شود. پروتز می تواند ثابت یا متحرک باشد که هر کدام از اینها خود می تواند کامل و یا پارسیل یا چند دندانی باشد.

پروتز متحرک پارسیل خود می تواند دارای فریم فلزی کروم کبالت و یا فاقد فریم فلزی باشد.( فیلیپر)

اینله Inlay، ترمیم ریختگی که قسمتی از سطح اکلوزال و حداقل یکی از سطوح پروگزیمال را بازسازی می کند. و جنس آن می تواند، تمام چینی، کامپوزیت لابراتواری، طلا یا آلیاژ باشد.

آنله Onlay :، پروتز ریختگی که تمام سطح اکلوزال و حداقل یکی از سطوح پروگزیمال را بازسازی می نماید و جنس آن می تواند تمام چینی، کامپوزیت لابراتواری، طلا یا آلیاژ باشد.

توجه : انله حداقل یکی از کاسپها را پوشانده و بازسازی می کند.

روکش Crown، ترمیم ریختگی که دندان تراش خورده را احاطه کرده و آنرا بازسازی می نماید. روکش می تواند دندان را بطور کامل یا غیر کامل احاطه نماید.

کران می تواند تمام فلز، تمام پرسلن( ژاکت کران)، و یا پرسلن متصل به فلز PFM  باشد.

بریج : ترمیم ریختگی که با استفاده از دندانهای دو سمت ناحیه بی دندانی، دندانهای ناحیه از دست رفته را جایگزین می نماید. به دندانهای پایه که تراش می خورند اباتمنت Abutment، و به دندان از دست رفته که جایگزین می شود پونتیک Pontic، می گویند.

بریج های باند شوند: که معروفترین آنها مریلند بریج می باشد. در این بریج ها دندانهای پایه تراش مختصری در سطح لینگوال خورده و پونتیک بوسیله دو بالچه فلزی به دندانهای پایه چسبانده می شود. برای چسباندن این بریجها  باید از سمانهای  رزینی استفاده کرد.

F.R.C، Fiber Reinforced Composit، کامپوزیت هایی هستند که توسط الیاف فیبری تقویت شده و توانایی جایگزینی دندانهای از دست رفته را دارند.

پست Post، به هر وسیله ای که درون کانال کار گذاشته شود post، گویند. بر دو نوع است :

پست ریختگی که اختصاصا جهت کانال آماده شده ساخته می شود و به یکی از دو صورت زیر تهیه می شود:

اکریل دورالی و یا ماده با ثبات دیگری در دهان بیمار فرم داده می شود و در لابراتوار فلز آن ریخته می گردد.

پست ریختگی غیر مستقیم : در این حالت از کانال تهیه شده بوسیله پوتی و واش قالب گرفته شده و به لابراتوار فرستاده می شود هم طراحی پست و هم ریختگی آن در لابراتوار انجام می شود.

پست و کور Post &Core، کور به قسمتی گفته می شود که بافت از دست رفته تاج را بازسازی می کند. معمولا پست و کور به هم متصلند.

ریچموند : در این روش، کور و روکش همگی به متصل ساخته می شوند که از طرحهای پروتز شناخته می شود.

لمینیت : یک پوسته نازک پرسلنی که بر روی سطوح لیبیال دندانهای قدامی توسط

سمانهای رزینی باند می شود و فاقد فریم فلزی زیر است.

بیلداپ : به معنای بازسازی کامل تاج است.

فینیش لاین : یا همان خط خاتمه تراش، به اثر نوک فرز در دندان تراش خورده گفته می شود و انتهای تراش را مشخص می کند.

نخ زیر لثه : جهت کنار زدن موقت لثه آزاد از دور دندان و ثبت بهتر خط تراش هنگام قالب گیری بکار می رود و دارای ضخامت های گوناگون می باشد.

مارجین پروتز: به لبه انتهای پروتز گفته می شود که روی خط تراش منطبق شده،

نگاتیو آن بوده و کانتور دندان را بر می گرداند.

انتخاب رنگ : نمونه رنگ باید همانند دندان مرطوب بوده و قبل از تراش رنگ انتخاب گردد. در محیط باید یک نور مختلط و کامل باشد.

خصوصیات رنگ :  هیو Hue، همان نام رنگ است مثل زرد، آبی

کروما Chroma، درجه اشباع بودن رنگ است مثل کمرنگ و پر رنگ

ولیوValue، شفافیت رنگ است و مهمترین شاخصه ایست که در اختیار ماست.

روکش موقت :

پروتز موقتی است که روی دندان تراش خورده و یا در ناحیه بی دندان به مقاصد مختلفی کار گذاشته می شود. جنس آن می تواند آلومینیومی، اکریلی و یا سلولوئیدی باشد.

وظایف روکش موقت عبارتند از :

_ حذف حساسیت دندانهای زنده تراش خورده

_ بازگرداندن عملکرد و زیبایی دندانهای تراش خورده تا زمان آماده شدن پروتز اصلی

_ حفظ لبه های تراش و ممانعت از رویش لثه در فضای تراش

_ حفظ فضای تراش و جلوگیری از حرکت دندانهای مقابل و مجاور به فضای تراش

دستور کار لابراتوار

در دستور کار باید موارد زیر لحاظ گردد:

_ مشخصات کامل دندانپزشک

_ مشخصات کامل بیمار

_ نوع کار ارسالی و نوع پروتز

_ جنس آلیاژ

_ خصوصیات دقیق رنگ

_ تاریخ تحویل کار

_ تاریخ برگشت کار

ریلاین Reline

به اضافه کردن یک لایه آستری اکریل به سطح داخلی پروتز قبلی بیمار جهت جبران

تحلیل ریج بیمار، افزایش گیر و تطابق پروتز ریلاین گفته می شود.

ریبیس Rebase

به تعویض کل بیس اکریلی پروتز بدون تغییر دندانهای مصنوعی بیمار گفته می شود

و بیشتر هنگامی استفاده می شود که پروتز بیمار مناسب بوده و بیس اکریلی در اثر حادثه دچار مشکل شده است.

قالب گیری :

تری Tray، وسیله ایست جهت انتقال ماده قالب گیری به داخل دهان و ثبت قالب دهان بیمار. انتخاب تری به سلیقه شخص و دقت آن بستگی دارد. جهت تهیه قالب دقیق باید نزدیک ترین تری به قوس دندانی و بافت های اطراف دندانها انتخاب شده و بکار رود. تری دسته بندی های مختلفی دارد که عبارتند از :

از لحاظ ساخت به دو دسته تقسیم می شود:

_ پیش ساخته که در بازار موجود بوده

_ تری اختصاصی که از قالب اولیه ریخته شده و بطور اختصاصی برای همان بیمار ساخته می شود.

از لحاظ میزان ثبت قوس دندانی عبارتند از :

_تری کوادرانتی که یک دوم قوس دندانی هر فک را ثبت می نماید.

_ تری سکشنال جهت قالبگیری دندانهای قدامی بکار می رود.

_ تری تمام فک که کل قوس دندانی را قالبگیری می کند. تری پیش ساخته جنسهای مختلفی داشته، می تواند پلاستیکی و فلزی باشد.

موارد کاربرد آن عبارتند از :

_ قالبگیری

_ ساخت پروتز

_ قالبگیری نهایی

تری اختصاصی میتواند از جنس رزین های نوری، رزینهای اکریلی یا مواد ترموپلاستیک باشد و موارد کاربرد آن عبارتند از :

قالبگیری نهایی، تهیه پروتز یا روکش موقت، سفید کردن دندانهای زنده Vital Bleach

قالبگیری : عبارتست از بدست آوردن یک طرح نگاتیو (منفی) از دندانها و بافتهای

اطراف کست Cast، به قالب ریخته شده توسط گچ اطلاق می شود که یک مدل مثبت از قوس  دندانی و بافتهای اطراف آنرا فراهم می سازد.

انواع قالبگیری:

قالبگیری اولیه، موارد کاربرد عبارتند از :

تهیه مدل تشخیص، تهیه تری اختصاصی، پروتز موقت، سایر وسایل ارتودنسی

و فضا نگهدارها، رکورد پیش و پس از درمان

قالبگیری اصلی : دقت بسیار بالاتری داشته و دندانها و بافتهای اطراف را با جزئیات بالاتری جهت ساخت ترمیم ها و پروتز های ریختگی برای لابراتوار ایجاد می کند.

ثبت بایت : رابطه اکلوژنی بیمار را جهت مانت کستها و ساخت پروتز برای لابراتوار ثبت می کند.

اکلوژن : رابطه قرار گیری قوس دندانی فک بالا روی قوس دندانی فک پایبن بیمار

مانت : سوار کردن کستهای بیمار در وسیله ای به نام آرتیکولاتور

مواد قالبگیری اولیه :

آلژینات : آلژینات یک هیدروکلوئید است که بصورت پودر ارائه شده و به محض اختلاط با آب واکنشهای شیمیایی آغاز می شود. مراحل سفت شدن آلژینات شامل دو فاز متفاوت می باشد. فاز اول را فاز Sol، یا فاز محلول می گویند که از ابتدای تماس با آب تا قبل از شکل گیری آلژینات است.

در این مرحله تمام تغییر شکلهای ماده قالبگیری ناپایدار بوده، قابل برگشت است.

این فاز همان Working Time، آلژینات می باشد. فاز ثانویه، فاز Gel، است که به آن فاز جامد نیز اطلاق میشود. در این مرحله با پیشرفت واکنشها، پیوندهای تشکیل شده پایدار مانده و تغییر شکل در ماده قالبگیری پایدار است و آلژینات شروع به سفت شدن می کند.

زمان ست شدن Setting Time، به زمانی اطلاق می شود که پیوندهای ماده قالبگیری پایدار شده و دیگر تغییر شکلی در آن بوجود نمی آید و می توانیم قالب را از دهان بیمار خارج کنیم.

زمان کارکرد Working Time، به زمانی گفته می شود که کاربر می تواند از زمان

صفر ماده شروع به هم زدن نماید، واکنش های ماده شروع شده، تغییر شکلها ناپایدار بوده و شخص فرصت دارد ماده را در دهان بیمار قرار داده و ثابت نگه دارد.

کست تشخیصی Cast

مدل گچی حاصله از ریخت قالب اولیه بیمار که جهت مطالعه، تشخیص، طرح درمان یا رکورد پیش از درمان تهیه می شود.

انواع گچ دندانپزشکی :

_ گچ سفید Model Plaster، مشتقی از گچ پاریس است که استحکام و ثبات ابعادی خوبی ندارد. دقت آن نیز بالا نیست ولی سریع سفت شده به آسانی تریم گشته و نمای شفاف و خوبی می دهد. جهت تهیه کستهای تشخیصی بکار می رود.

_ گچ استون Stone، که بدان گچ مولدانو نیز می گویند. از گچ سفید استحکام بیشتری دارد. ثبات ابعادی بالاتری داشته دقت خوبی دارد.

عوامل موثر بر S.T، گچ :

_ نوع گچ : گچ سفید زودتر از گچ استون ست می شود.

_ نسبت پودر به آب

_ اختلاط با افزایش زمان و سرعت، اختلاط S.T، کم می شود.

_ دمای آب، با افزایش دمای آب S.T، کمتر می شود

_  رطوبت : رطوبت محیط باعث  افزایش S.T، می شود.

قالبگیری اصلی :

جهت قالب گیری اصلی قوسهای با دندانی از مواد با خاصیت الاستومری استفاده می شود. مواد الاستومر موادی هستند که پس از سفت شدن خاصیت کشسانی و لاستیکی خود را حفظ نموده و به راحتی از بین دندانها جدا شده به شکل اول خود بر می گردند و دچار تغییر شکل ناخواسته نمی گردند.

این مواد سلف کیور یا خود سفت شونده بوده و بصورت یک ماده اصلی با نام بیس و یک آغاز کننده واکنش به نام کاتالیزور ارائه می شود.

مواد الاستومری بر حسب خاصیت ویسکوزیته به سه دسته زیر تقسیم  می شوند:

_light Body،این مواد غلظت کم و ویسکوزیته کم دارند.

_ Heavy Body، این مواد غلظت زیاد و ویسکوزیته زیاد دارند.

_ Regular Body، قوام و ویسکوزیته آن بین دو نوع بالاست.

 قالبگیری ثبت بایت:

برای ثبت بایت باید، قوس دندانی فک بالا و پایین در حداکثر تماس کاسپی که به آن اکلوژن مرکزی یا سنتریک می گویند.قالبگیری ثبت بایت باید حداقل یک دندان در قدام و یک دندان در خلف فضای تراش را ثبت نماید.برای این کار از موادی با فلوی پایین و قوام و ثبات بالا استفاده می شود.مثل تری مخصوص ثبت بایت، که موادی با فلوی پایین و قوام و ثبات بالا استفاده می شود، مثل تری مخصوص ثبت بایت، که موادی مثل وکس و دورالی روی آن قرار داده می شود.  موم قرمز، استنس، پوتی، موم متداولترین ماده جهت این کار می باشد ولی احتمال تغییر شکل آن زیاد است.