مسمومیت ها :   Poisoning

تعریف سم: سم ماده ایست که اگر به مقدارکافی وارد بدن شود میتواند باعث ایجاد آسیب های موقتی ، دائمی و موجب اختلال در عملکرد طبیعی و حتی باعث تخریب    بافت های بدن و مرگ شود، و به ناراحتی هایی که ناشی از ورود سم در بدن ایجاد       می شود مسمومیت می گویند.

مسمومیت در انسان به دو علت است:

علت اول: مسمومیت های عمدی می باشند، که بیشتر جنبه ی خودکشی و قتل دارد.

علت دوم: مسمومیت های غیرعمدی می باشند، یعنی بر اثر بی احتیاطی یا اتفاقی مسمومیت ایجاد می گردد، که در کودکان این  نوع مسمومیت شایع تر است  مانند:خوردن پاک کننده های شیمیایی ، سموم نباتی و غذاهای آلوده و...

راه های ورود سم به بدن :

1)      دستگاه گوارشی(بلع ،دهان)

2)      دستگاه تنفسی (اسنتشاق،بینی)

3)      جذب پوستی

4)      ترزیق پوستی

اقدامات کلی در مسمومیت ها :

1) تشخیص نوع سم: در صورت هوشیار بودن از مصدوم در مورد (نوع ماده سمی ، مقدار مصرف، زمان مصرف و...) سوال پرسیده شود و یا با بررسی از اطراف و علایم مشاهده شده نوع سم راتشخیص دهید.

2) رقیق کردن سم: رقیق کردن باعث به تعویق انداختن جذب سم از معده         می شود وحتی ممکن است باعث حذف مقداری از سم بلعیده شده شود.         

(آب نمک ولرم ، شربت  ايپكاك ipecac  و دادن سفيده تخم مرغ و ...  می تواند شما را در این امر کمک نماید).

3)خارج کردن سم :ازطریق ایجاداستفراغ(تحريك انتهاي گلو با انگشت)،ایجاد تکرار ادرار توسط داروها ،ویا خوراندن پودر زغال فعال(Activeted charcoal ) می توانید به تسریع درسرعت دفع سم کمک نمایید.

­­­­­

چه کسانی را نباید وادار به استفراغ کرد؟

×     بیمار در حال تشنج و بیمار بیهوش

×     کودکان زیر 6 ماه

×     زنان باردار سه ماه سوم حاملگی

×     بیماران با سابقۀ ناراحتی قلبی(سکته و...).

×     فردی که مواد اسیدی یا قلیایی خورده باشد.

×     فردی که مواد نفتی یا مشتقات آن را بلعیده باشد.

مسمومیت گوارشی:

مسموميت هاي گوارشي شايع ترين نوع مسموميت هستند . اين مسموميت مي تواند ناشي از مصرف غذاي فاسد شده ، مصرف داروي اشتباه و يا زياد از حد خوردن دارو به قصد خودكشي و … باشد .

كودكان بيشتر  از  بزرگسالان  در  معرض خطر مسموميت  اتفاقي  قرار مي گيرند و مسموميت در كودكان بعلت مصرف مواد شيميايي خطرناك مانند نفت ، مواد پاك كننده ، دارو و … بيشتر است .

علائم مسمومیت گوارشی :

o  دل درد وگرفتگی عضلات شکم

o  تهوع و استفراغ

o  اسهال

o  استشمام بوی بد از دهان

o  سوختگی، التهاب روی لب و زبان

o  خواب آلودگی

o  اختلال ، ضعف در تنفس وگردش خون

بعضي از علائم بستگي به ماده مصرف شده و نحوه تاثير آن دارد، براي مثال استفاده از:

 مواد مخدر: كاهش و وقفه تنفس ، تنگي مردمك چشم و خشكي دهان را در پي دارد.
داروهاي محرك: باعث هيجان، توهم، تعريق فراوان ، افزايش تنفس و ضربان قلب و تشنج مي شود .

مسموميت با الكل:

 به علت مصرف بيش از حد ، علائمي چون استشمام بوي الكل از تنفس بيمار ، تهوع و استفراغ، تنفس عميق ، نبض پر در مراحل ابتدايي و تنفس كم عمق و نبض تند در مراحل پيشرفته ديده مي شود و حتي بعلت تاثير الكل در سيستم عصبي فرد ، تعادل رفتاري و شخصيتي و تفكر فرد از بين رفته و ممكن است به ديگران يا خود آسيب برساند .

سم بوتولیسم :

منبع اصلی این سم، غذای کنسرو شده تاریخ گذشته و یا کنسروی که قبل از مصرف خوب حرارت  نديده  می باشد . اما به تازگي مشاهده شده كه ۲۴ درصد موارد گزارش شده مسمومیت با بوتولیسم ناشي از غذاهاي رستوراني  بوده است . اين سم هيچ طعم و مزه اي ندارد و از « باكتري كلستريديوم بوتولوئيد» ترشح مي شود همچنین مانع ارسال پيامهاي عصبي از «اعصاب محيطي به عضلات» مي گردد و به ضعف شديد ، فلج و مرگ مي انجامد . خشكي دهان ، دو بيني ، فلج عضلات تنفسي، اختلال شديد تنفسي، مردمك هاي گشاد و... از علائم این مسمومیت می باشندکه معمولا ۲۴ ساعت پس از مصرف سم ظاهر مي شوند.

اقدامات اولیه در مسمومیت های گوارشی :

·  کنترل سطح هوشیاریABC

·  از باز بودن مجاري اطمينان حاصل كنيد .

·  اگر مصدوم هوشیار است از وی ( نام، سن، نوع ماده سمی خورده شده، مقدار و شرایط وزمان مصرف) را بپرسید.

·  در صورت بیهوش بودن مصدوم، او را در وضعیت ریکاوری (پهلو) قرار دهید.

·  اقدامات کلی مسمومیتها وموارد ممنوعیت وادار به استفراغ را رعایت نمایید.

·  مصدوم را سریعاً به مرکز درمانی انتقال دهید.

مسمومیت تنفسی:

گازها و بخارات سمی از طریق تنفس وارد ریه ها شده  و در آنجا جذب جریان خون  می شوند. مسمومیت ناشي از دود آتش سوزي، گاز منوکسید کربن، دی اکسید کربن، دود ناشی از اگزوز ماشین، گاز بیهوشی (اتر) و ... از شایعترین نوع مسمومیت تنفسی به شمار می آیند.

علائم ونشانه های مسمومیت تنفسی :

·  سرگیجه و سر درد شدید

·  اختلال در تنفس (تنگی نفس، تنفس صدادار)

·  تهوع ، استفراغ و سرفه های شدید

·  تغییرات بینایی (دو بینی، تاری)

·  اختلال در هوشیاری

·  گرفتگی و درد قفسه سینه

·  سیانوزه شدن وکبودی

اقدامات اولیه در مسمومیت تنفسی :

o  دور کردن مصدوم از منطقه خطر (آلوده) ، شل نمودن یقه و لباس های تنگ بیمار

o  باز نگه داشتن راه هوایی وکنترل علائم حیاتی

o  بايد فوراً  اكسيژن ۱۰۰ درصد به مریض داده شود ( استفاده از كپسول اكسيژن ).

o  مصدوم را در وضعیت ریکاوری قرار دهید.

o  احتمال وجود شوک تنفسی را بررسی و در صورت مشاهده درمان کنید.

o  انتقال سريع مصدوم به مركز درمانی

مسمومیت های تماسی:

این مسمومیت ناشی از تماس پوست با مواد شیمیایی، مواد پاک کننده، حشره کش ها و... ایجاد می شود، که معمولاً از طريق پوست جذب شده و موجب تحريك يا آسيب محل جذب مي شود . همچنين گياهان بسياري( نظير گزنه ، پيچك ، سماق و غيره) وجود دارند كه در صورت تماس با پوست، واكنش هاي شديد حساسيتي ايجاد مي كنندكه اين واكنش ها مي توانند در كل بدن نيز منتشر شوند. براي تعيين نوع سم، مي توان از خود مصدوم كمك گرفت و يا وسايل موجود در اطراف وی را جهت يافتن نوع سم بررسي كرد .

علائم ونشانه های مسمومیت تماسی :

o     خارش ، التهاب و قرمزی محل

o     علائم سوختگی در محل

o     تاول

o     تورم

o     گیجی ومنگی

o     شوک (شوک آنافیلاکتیک)

اقدامات اولیه در مسمومیت تماسی :

·  دور کردن مواد محرک وآلوده از مصدوم

·  علائم حیاتی و میزان هوشیاری مصدوم را چک کنید.

·  خارج کردن لباس های آلوده به سم

·  شستشوی موضع با مقادیر زیاد آب یا آب و صابون (حداقل 20 دقیقه)

·  بر روی سطوح سوخته و متورم پانسمان خشک کنید.

مسمومیت های تزریقی :

اغلب بر اثر تزریق دارو، مواد سمی زیر پوست، داخل عضله یا داخل وریدی صورت میگیرد.گاز گرفتگی حیوان، مار گزیدگی ، عقرب گزیدگی یا گزش حشرات از دیگر عوامل بوجود آورنده این نوع مسمومیت می باشند.

علایم و نشانه های کلی مسمومیت تزریقی:

·  ضعف وسرگیجه

·  اختلال در عملکرد قلب و تنفس

·  تب

·  خارش

·  عدم هوشیاری

·  بروز شوک

اقدامات کلی در مسمومیتهای تزریقی :

×          کنترل سطح هوشیاری وABC ، در صورت ایست قلبی و تنفسی انجام عملیات CPR

×          مصدوم را در وضعیت ریکاوری قرار دهید.

×         اگرحلقه، النگو، ساعت در نزدیکی محل تزریق قرار دارد آنها را خارج کنید.

×   چون در این نوع مسمومیت، سم مستقیماً واردگردش خون و بدن شده است باید همراه مصدوم، عامل مسمومیت (سرنگ ویا ...) را به مرکز درمانی انتقال دهید.

مارگزيدگي:

هنگامی که مار شخصی را می گزد دندانهای خود را در بدن وی فرو میکند.اگر مار سمی باشد همزمان با       فرو کردن دندانهایش سم خود را وارد بدن شخص           می کند،اما مار غیر سمی هیچ نوع سمی را وارد بدن نمی کند وگزش آن مانند یک گازگرفتگی ساده است وعلائم مارگزیدگی را ندارد.

مهمترين نشانه هاي مار هاي سمي :

1) سر پهن و مثلثي شکل

2) داراي دندان نيش وپيش(جلو) بلند نسبت به مارهاي غير سمي

3) شکاف مردمک چشم به صورت بيضي وعمودی است ( چشم گربه اي )

4) وجود حفره بين چشم و بيني

5) نسبت به مار هاي غير سمي طولشان کوتاهتر است.

علائم مار گزيدگي :

1 – وجود دو سوراخ  با فاصله وبه طور جداگانه در محل گزش

2 – درد وسوزش در محل گزش

3 – تهوع واستفراغ

4 – تغيير رنگ محل گزش  ( سياه متمايل به آبي )

5 – ضعف و بي حالي

6 – تب ولرز و تعریق

7 – هذيان ‌، شوک ‌، تشنج ‌، فلج ‌، عدم وجود نبض ( در مار گزيدگي هاي شديد )

8- اختلال در بینایی

اقدامات اوليه در مار گزيدگي ها :

1- کنترل تنفس و ضربان قلب (ABC )در صورت نياز انجام احياء قلبي ريوي
2- از حرکت فرد جلوگيري کنيد و به او آرامش دهيد .

3- عضو آسيب ديده را بي حرکت و پايين تر از سطح قلب قرار دهيد.

4- به فرد چيزي نخورانيد و روی محا گزیده شده کمپرس یخ نگذارید.

5- در صورت احتمال ورم ‌، ساعت  و النگو را خارج نماييد .

6-  بالاترازمحل گزش را بوسيله باندپهن(باند محدود کننده یاگارو)،محکم ببنديد.(تاخونرسانی وریدی را بند آورد).

7- در صورتی که10-5 دقیقه پس از گزیدگی به مصدوم رسیدیدتوسط ساکشن کردن می توانید 50-25 درصد از زهر راخارج کنید.برای این کار باید روی محل نیش یک برش به موازات طولی بدن،به طول 7-6 میلیمتروعمق3میلیمتر ایجاد نمودوبا دستگاه یا دهان اقدام به مکیدن کرد.(در صورتی که امدادگر در دهان ودستگاه گوارش خود دارای زخم نبوده ومریض بیماری واگیردار و... نداشته باشد)

8- انتقال سريع فرد به مرکز درماني

عقرب زدگي :

سم عقرب از طریق جریان خون سیاهرگی در بدن مصدوم پخش می شود. اگر عقرب از نوع معمولي باشد فقط باعث تورم و تغيير رنگ در محل گزش شده و همراه با درد است .

چنانچه عقرب از نوع خطرناک باشد داراي علائم زير مي باشد :

×    درد شدید، قرمزی وتورم

×    نارسایی قلبی

×    افزایش تنفس و نبض

×    دفع غیر ارادی ادرار و مدفوع

×    حساسيت بالا در محل گزش

×    سفت شدن عضلات

×    تشنج

×    بالا رفتن فشار خون

اقدامات اوليه در عقرب زدگی  :

1- بررسي تنفس وضربان قلب(ABC)درصورت نياز انجام احياء قلبي  ريوي ( CPR )

2- شستشوي محل آسيب ديده با آب و صابون

3 - محل گزش را مي توان با الکل ضد عفوني کنيد.

4 - سرد نمودن محل گزش با استفاده از يخ

5- بالاتر ازمحل گزش را توسط گارو ببندید.

6-انتقال به مرکز درماني