در جدول ذیل کلیه‌ی اشکال دارویی همراه با نام علمی ‌و علامت اختصاری آنها ارایه شده‌اند. یادگیری آنها برای یک تکنسین داروخانه از ضروریات است.

علامت اختصاری نام انگلیسی نام فارسی
Pow Powder پودر
Gra Granule گرانول
Cap Capsule کپسول
Pearl پرل
Tab Tablet
قرص
Comp Comprime
Compressed Tab قرص فشرده شده ساده
Eff. Tab Effervescent Tab قرص جوشان
Chew. Tab Chewable Tab قرص جویدنی
Buccal Tab قرص دهانی (گونه ای)
Lozenge = Troch قرص مکیدنی
Scored Tab قرص خط دار
M.C. Tab Micro Coated Tab قرص میکروکوت
S.C. Tab Sugar Coated Tab قرص با روکش قندی
F.C. Tab Film Coated Tab قرص با روکش فیلم
E.C. Tab Enteric Coated Tab
قرص با روکش روده‌ای
G.R. Tab Gastro Resistant Tab
S.R Tab Sustained Release Tab قرص با روکش آهسته رهش یا پیوسته رهش
(رهش کنترل شده)
E.R & X.R Tab Extended Release Tab
C.R Tab Controlled Release Tab
P.R Tab Prolonged Release Tab
M.R Tab Modified Release Tab
Oral. Sol Oral Solution محلول خوراکی
Syr Syrup شربت
Elexir الگزیر
Susp Suspension سوسپانسیون
gtt Oral Drop قطره خوراکی
Sub. Tab Sublingual Tab قرص زیرزبانی
Sub. Pearl Sublingual Pearl پرل زیرزبانی
Sub. Spray Sublingual Spray اسپری زیرزبانی
Amp Ampule آمپول
Prefilled Syring سرنگ از قبل پرشده
Vial ویال
Pen پن (قلم دارویی)
Sol for Inf Solution for IV Infusion محلول انفوزیون
وریدی (سرم)
Top. Sol Topical Solution محلول موضعی
Top. Gel Topical Gel ژل
Lot Lotion لوسیون
Top. Cream Topical Cream کرم
Top. Oint Topical Ointment پماد
Patch Transdermal Patch پچ ترنسدرمال
Supp Suppository شیاف
Enema انما (تنقیه، اماله)
Rec. Oint Rectal Ointment پماد مقعدی
Vag. Dutch Vaginal Dutch دوش واژینال
Vag. Supp Vaginal Suppository شیاف واژینال
Vag. Cream Vaginal Cream کرم واژینال
Vag. Oint Vaginal Ointment پماد واژینال
Vag. Tab Vaginal Tablet قرص واژینال
Inhaler, Spray, Puffer اسپری ریوی
Neb Nebulizer محلول یا سوسپانسیون استنشاقی
Sol or Susp for Inhalation Solution or Suspention
for Inhalation
Inhal. Cap Inhalation Cap کپسول استنشاقی
Nas. Spray Nasal. Spray اسپری بینی
Nas. Drop Nasal. Drop قطره بینی
Eye. Drop قطره چشمی
Opht. Drop Ophtalmic. Drop
Eye. Oint Eye. Ointment پماد چشمی

Opht. Oint Ophtalmic. Ointment
Eye. Gel ژل چشمی
Opht. Gel Ophtalmic. Gel
Ear. Drop قطره گوشی
Paste خمیر دهانی
Orabase. Oint Orabase Ointment
Mouthwash دهانشویه

اسپری ریوی، کپسول استنشاقی، پودر استنشاقی، محلول استنشاقی و سوسپانسیون استنشاقی مهمترین اشکالی هستند که با هدف رساندن دارو به ریه استفاده می‌شوند.

اسپری ریوی
انواع مختلفی از اسپری ریوی دارد که طرز کار آنها در بخش اصول مصرف دارو توضیح داده خواهد شد. از جمله می‌توان به اسپری با دوز مشخص (MDI)، توربوهالر و دیسکوس اشاره نمود.

کپسول استنشاقی
این شکل دارویی برای رساندن پودر داخل کپسول به ریه مصرف می‌شود. بدین منظور از دستگاه روولایزر یا هندی‌هالر استفاده می‌کنند.

محلول یا سوسپانسیون استنشاقی
از این شکل دارویی برای رساندن محلول یا سوسپانسیون به ریه استفاده می‌شود. این کار در بیمارستان و به کمک دستگاه تهویه مکانیکی یا ماشین بیهوشی انجام می‌گیرد.

اشکال دارویی بینی 

اسپری بینی و قطره بینی مهمترین اشکالی هستند که با هدف رساندن دارو به عروق خونی انتهای بینی استفاده می‌شوند. هم اثر موضعی (معمولاً قطره‌ها) و هم اثر سیستمیک (معمولاً اسپری‌ها) از این اشکال دارویی انتظار می‌رود.

 اشکال دارویی چشمی‌(Ophtalmic)

قطره چشمی، پماد چشمی‌و ژل چشمی‌مهمترین اشکالی هستند که با هدف رساندن دارو به مویرگ‌های خونی چشم برای اثر موضعی استفاده می‌شوند.

 اشکال دارویی گوشی (Ear)

قطره گوشی مهمترین شکلی دارویی است که با هدف رساندن دارو به گوش میانی و گوش داخلی برای اثر موضعی استفاده می‌شود.

 اشکال دارویی داخل دهانی (Inter Oral)

نیمه جامدات دهانی (خمیر) و محلول‌های دهانی (دهانشویه) مهمترین اشکالی هستند که با هدف رساندن دارو به داخل دهان برای اثر موضعی استفاده می‌شوند.

اگر می خواهید تکنسین داروخانه شوید باید دوره های آموزش تکنسین داروخانه را بگذرانید.

شیاف، انما و پماد مقعدی مهمترین اشکالی هستند که از مسیر رکتال استفاده می‌شوند.

شیاف
شیاف‌ها اثربخشی سریعتری نسبت به اشکال دارویی خوراکی دارند و در موارد زیر تجویز می‌شوند: مسدود بودن راه دهانی یا بیهوش بودن بیمار و عدم امکان تجویز خوراکی داروها، كاهش عوارض گوارشی داروهای خوراکی، درمان بيماريهاي موضعي در ناحیه‌ی مقعد مثل هموروئيد، تجویز دارو به بیمارانی که پذیرش برای مصرف سایر اشکال دارویی ندارند همچون اطفال و سالخوردگان. مهمترین محدودیت شیاف‌ها این است که همه‌ی بیماران رضایت به مصرف این شکل دارویی نمی‌دهند.

انما (تنقیه، اماله)
انما محلول یا سوسپانسیون برای مصرف از طریق مقعد است. با توجه به محلول بودن انما، سرعت جذب آن از شیاف بیشتر خواهد بود.

اشکال دارویی واژینال (زنانه) (Vaginal)

دوش، شیاف واژینال، پماد واژینال، کرم واژینال و قرص واژینال مهمترین اشکالی هستند که از این مسیر استفاده می‌شوند.

دوش واژینال
محلول‌های شستشوی واژینال اعم از دارویی و بهداشتی دوش واژینال نامیده می‌شوند.

اگر می خواهید تکنسین داروخانه شوید باید دوره های آموزش تکنسین داروخانه  را بگذرانید.

اشکال دارویی پوستی عمدتاً با هدف اثر موضعی و گاهی هم با هدف اثر سیستمیک (مثل نیتروگلیسرین) ساخته می‌شوند. اشکال دارویی پوستی به ترتیب بیشترین مقدار آب عبارتند از:

محلول موضعی
محلول‌های موضعی از ترکیب دارو و حلال (معمولاً آب) بدست می‌آیند. محلول‌ها معمولاً شفاف و رقیق هستند. از ویژگی‌های این شکل دارویی می‌توان به این موارد اشاره نمود: بیشترین میزان آب، کمترین میزان چربی و غلطت، سریعترین سرعت جذب پوستی، کمترین میزان باقیماندن روی پوست، مناسب ترین شکل پوستی برای مناطق مودار بدن یا مناطقی که پوست روی پوست می‌افتد مثل زیر بغل.

ژل
ژل‌های موضعی از ترکیب دارو و حلال (معمولاً آب) بدست می‌آیند. ژل‌ها معمولاً شفاف ولی غلیظ‌تر از محلول‌ها هستند لذا سرعت جذب کمتر ولی ماندگاری بیشتری روی پوست دارند.

لوسیون
لوسیون‌ها نسبت به محلول و ژل غلیظ‌تر و نسبت به پماد و کرم رقیق تر هستند. سرعت جذب آنها از محلول و ژل کمتر ولی از پماد و کرم بیشتر است.

کرم
کرم‌ها اشکال دارویی نیمه جامدی هستند که نسبت به همه اشکال پوستی قبلی غلیظ‌تر ولی نسبت به پمادها رقیق‌ترند و حاوی آب بیشتری هستند لذا سرعت جذب آنها از پمادها بیشتر ولی ماندگاری آنها رو پوست کمتر است.
پماد
پماد‌ها اشکال دارویی نیمه جامدی هستند که در این طبقه بندی از همه غلیظ‌تر و چرب‌ترند. از ویژگی‌های این شکل دارویی می‌توان به این موارد اشاره نمود: کمترین میزان آب، بیشترین میزان چربی و غلطت، کندترین سرعت جذب پوستی، بیشترین میزان باقیماندن روی پوست، مناسب برای مناطق صاف و بدون موی پوست.

پچ ترانسدرمال
برچسب پوستی شکلی جامد چند لایه و حاوی داروست که روی مناطق صاف و بدون موی بدن چسبیده و از خود دارو آزاد می‌کند.

جهت انجام نسخه پیچی  باید دارای مدرک معتبر نسخه پیچی باشید.

قابل توجه متقاضیان محترم به مناسیت ایام مبارک دهه فجر

مرکزآموزش انجمن پرستاری ایران برای ثبت نام کنندگان در این تاریخ تخفیف ویژه اعمال می نماید(باظرفیت محدود)

داروهای تزریقی معمولاً به سه شیوه وریدی، عضلانی و زیرپوستی تزریق میشوند. البته شیوههای دیگری مانند تزریق داخل جلدی، داخل نخاعی و داخل مفصلی نیز وجود دارد. آمپول، ویال، محلول انفوزیون وریدی (سرم)، سرنگ آماده تزریق و پن معروف‌ترین اشکال دارویی تزریقی هستند.
از جمله مهمترین مزایای این اشکال دارویی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود: ورود سریع دارو به بدن و در نتیجه اثر بخشی فوری، ورود تمام دارو به بدن و فراهمی‌زیستی بسیار بالا، امکان طراحی داروهایی با اثربخشی طولانی مدت (Depo)، امکان تجویز داروهایی که از راه گوارشی امکان جذب ندارند. (مثل آمینوگلیکوزیدها).
از جمله محدودیت‌های اشکال دارویی تزریقی می‌توان به این موارد اشاره نمود: الزام استريل بودن وسایل تزریق، نياز به وجود فرد ماهر براي تزريق، ايجاد درد در محل تزريق، امکان آسيب به بافت‌ محل تزريق، امكان آسیب جبران ناپذیر در صورت تزریق اشتباه و ناایمن و انتقال بيماريهاي خطرناك مانند ايدز و هپاتیت، قيمت بالاتر نسبت به سایر اشکال دارویی.
داروهای تزریقی آهسته رهش
اشکال دارویی تزریقی عضلانی که بصورت Depo ساخته شده‌اند قرار است در فاصله‌ی زمانی طولانی‌تری جذب خون شوند پس استفاده از حوله‌ی آب گرم و ماساژ پس از تزریق که باعث جمع شدن خون در آن ناحیه و جذب سریع دارو می‌شوند عملاً هدف آهسته رهش بودن داروهای تزریقی دپو را مختل می‌کنند.

آمپول
داروهای تزریقی در حجم کم معمولاً بصورت آمپول ساخته می‌شوند. آمپول‌ها یک بار مصرف بوده و باقیمانده آنها قابل نگهداری نیست.

سرنگ آماده تزریق
سرنگ از قبل پر شده‌یا آماده تزریق برای داروهای تزریقی در حجم کم با قابلیت تزریق آسان، فوری و اورژانسی طراحی شده است. این شکل یک بار مصرف بوده و باقیمانده آنها قابل نگهداری نیست.

ویال
داروهای تزریقی در حجم کم (ولی بیشتر از آمپول) بصورت ویال ساخته می‌شوند. ویال‌ها چند بار مصرف بوده و باقیمانده قابل نگهداری است و مدت نگهداری به نوع دارو و شرایط نگهداری بستگی دارد. ویال‌ها محتوی محلول یا پودر برای تهیه محلول یا سوسپانسیون هستند.

پن
پن یا قلم دارویی برای داروهای تزریقی در حجم کم با قابلیت تزریق آسان، قابل تنظیم دوز و فوری طراحی شده است. پن‌ها چند بار مصرف بوده و باقیمانده قابل نگهداری است و مدت نگهداری به نوع دارو و شرایط نگهداری بستگی دارد. به محفظه داروی درون پن کارتریج می‌گویند.

محلول انفوزیون وریدی (سرم)
داروهای تزریقی در حجم زیاد را بصورت محلول انفوزیون وریدی (سرم) می‌سازند.

اگر شما دارای مدرک معتبر نسخه خوانی باشید به راحتی می توانید کار نسخه خوانی را انجام دهید.

قطره چیست؟
شاید منطقی آن باشد که قطره‌یا Drop را بیش از آنکه‌یک شکل دارویی بدانیم، به عنوان یک بسته بندی درنظر بگیریم. در واقع همه‌ی اشکال دارویی محلول را می‌توان به صورت قطره ساخت. ویژگی قطره در کم حجم بودن آن است. لذا وقتی مقادیر کمی‌از دارو مورد نیاز باشد (مثلاً برای اطفال یا برای چشم) یا تنظیم دوز خیلی دقیق مد نظر باشد، دارو را بصورت قطره می‌سازند. قطره‌ها ماهیتاً ممکن است محلول، شربت، الگزیر، سوسپانسیون، دهانشویه‌یا لوسیون باشند.

اشکال دارویی زیر‎‌زبانی (Sublingual)
قرص زیرزبانی، پرل زیر زبانی و اسپری زیرزبانی معروف‌ترین اشکال دارویی از این مسیر هستند. داروهایی که در اثر اسید معده‌یا توسط آنزیمهای دستگاه گوارش و کبد از بین می‌روند، یا جذب کمی‌از روده دارند به صورت زیر زبانی ساخته می‌شوند. در مسیر زیرزبانی عبور اول کبدی وجود ندارد. بزاق دهان را پس از مصرف داروهای زیر زبانی تا چند دقیقه نباید بلعید. اسپری زیرزبانی پون محلول است در این مسیر سریعترین جذب را دارد.

اگر علاقه دارید تکنسین داروخانه شوید باید دوره های آموزش تکنسین داروخانه را طی کنید.

روکش میکرو‌کوت
ایجاد انواع روکش‌های روده‌ای و پیوسته‌رهش روی گرانول‌ها (روکش روی گرانول‌ها قبل از پرس قرص) را میکروکوت گویند. بدین ترتیب امکان ایجاد ویژگی روکش روده‌ای و پیوسته‌رهش در کپسول‌ها هم ممکن خواهد شد (پر کردن کپسول‌های سخت از گرانول‌های میکروکوت شده).
قابلیت نصف کردن قرص‌ها
پاسخ به این سوال بسیار پرکاربرد که آیا قرصی را می‌توان نصف کرد یا نه با دو نکته صورت می‌گیرد. اولاً شکستن قرص‌های دارای روکش قندی و فیلم (لایه نازک) منجر به احساس طعم تلخ یا تحریک موضعی مخاط می‌شود. ثانیاً شکستن قرص‌های دارای روکش روده ای و پیوسته رهش، باعث از دست رفتن قابلیت روکش آنها می‌شود (مگر اینکه میکروکوت باشند). با دانستن این نکات می‌توان در هر مورد بهترین پاسخ را داد. به قرص‌هایی که بتوان آنها را نصف کرد قرص خط‌دار گویند.

محلول خوراکی
محلول‌های خوراکی از ترکیب دارو و حلال (معمولاً آب) بدست می‌آیند. در این شکل دارویی اگر دارو ذاتاً تلخ باشد طعم بد دارو کاملاً حس میشود. محلول‌ها معمولاً شفاف و رقیق هستند.

شربت
شربت‌ها فرآوردههایی مایع شامل آب، شیرین کننده و دارو هستند. مزه نامطبوع دارو به علت وجود شیرین کننده تاحدی پوشیده می‌شود. محلول‌ها معمولاً شفاف و غلیظ هستند.

الگزیر
در الگزیرها علاوه بر آب، شیرین کننده و دارو، الکل هم وجود دارد. وجود الکل سبب حل شدن داروهایی میشود که در آب نامحلول یا کم محلول هستند. به علت وجود الکل، الگزیرها باید در ظروف کاملاً بسته و دور از حرارت نگهداری شوند. الگزیرها معمولاً شفاف و غلیظ هستند.

سوسپانسیون خوراکی
سوسپانسیون شامل پراکنده شدن پودر یا گرانول دارو در آب است که گاهی به صورت آماده بسته بندی می‌شود و گاهی در هنگام مصرف توسط بیمار تهیه می‌گردد. داروهایی که در آب ناپایدار هستند را میتوان به این شکل تهیه کرد و سپس در هنگام مصرف به صورت محلول درآورد. معمولاً قسمت بالای ظروف حاوی سوسپانسیون‌ها دارای فضای خالی زیادیست تا تکان دادن و هم زدن آن‌ها راحت صورت گیرد. سوسپانسیون‌ها با هم زدن پراکنده و در حالت سکون، ته نشین می‌شوند.

جهت نسخه خوانی باید دارای مدرک معتبر نسخه خوانی باشید.

قرص‌ها مهمترین و پرمصرف‌ترین شکل دارویی هستند که از فشرده شدن پودر یا گرانول داروها به وجود میآیند. 5 نوع اول، قرص‌های بدون روکش و 4 نوع بعدی، قرصهای روکش‌دار هستند. در قرص‌های بدون روکش اگر دارو ذاتاً تلخ باشد طعم بد دارو کاملاً حس میشود.
1. قرص‌ فشرده شده ساده: با پرس کردن پودر یا گرانول داروها و سایر مواد اولیه ساخته می‌شوند و هیچ ویژگی خاصی ندارند.
2. قرص جوشان: به علت وجود اسید تارتاریک، اسید سیتریک و بی‌کربنات سدیم در قرص‌های جوشان، در اثر مجاورت با آب، گاز دی اکسید کربن آزاد می‌شود و اصطلاحاً جوشیدن صورت می‌گیرد. داروهایی که در آب ناپایدار هستند و نمی‌توانند در کارخانه بصورت محلول دربیایند را می‌توان به این شکل تهیه کرد و سپس در هنگام مصرف به صورت محلول درآورد. همه‌ی قرص‌های جوشان را باید به دور از رطوبت نگهداری کرد، زیرا ممکن است رطوبت هوا باعث بروز واکنش شیمیایی و خروج گاز دی اکسید کربن و تخریب ظاهر قرص شود.

3. قرص جویدنی: داروهایی را به این شکل میسازند که باید در معده و یا در هنگام ورود به روده کاملاً باز شده باشند. این قرص‌ها معمولاً دارای موادی هستند که مزه خوشایندی دارند.
4. قرص دهانی، گونه ای، بازشونده در دهان: قرص در دهان حل شده و بزاق بلعده می‌شود. در واقع هدف این قرص‌ها حل شدن سریع قرص و در نتیجه افزایش سرعت جذب است.
5. قرص مکیدنی: در این نوع قرص‌ها دارو با مکیدن در دهان، آزاد می‌شود، مثل قرص خوشبو کننده‌ی دهان.
6. قرص دارای روکش قندی: قرص توسط یک لایه‌ی قندی و رنگی پوشیده شده است به نحوی که طعم و بوی دارو حس نمیشود. به این قرص‌ها دراژه نیز گفته میشود. به علت ظاهر زیبا معمولاً خطر مسمومیت اطفال با این شکل دارو بیشتر از سایر قرص‌هاست.
7. قرص دارای روکش لایه نازک: در این نوع قرص یک لایه پلیمری نازک بر روی هسته مرکزی کشیده شده است که طعم و بوی دارو را می‌پوشاند با این تفاوت که رنگی نیست و ظاهر خیلی زیبایی ندارد.
8. قرص دارای پوشش رودهای : روی این نوع قرص روکش خاصی کشیده می‌شود که در اسید معده نامحلول و در محیط روده محلول است، بنابراین این قرص‌ها در روده باز میشوند، لذا راهش داروی آنها با تاخیر همراه است. از این رو به آنها قرص‌های دارای رهش تاخیری هم می‌گویند. معمولاً داروهایی که در اسید معده تخریب میشوند و یا عوارض گوارشی خیلی زیادی دارند به این شکل ساخته می‌شوند.
9. قرص‌های آهسته‌رهش یا پیوسته‌رهش: روکشی دارند که باعث می‌شود دارو به آرامی‌و در طول زمان آزاد شود. به این ترتیب دفعات مصرف دارو، عوارض جانبی و قیمت دارو کمتر و پذیرش بیمار نسبت به دارو بیشتر می‌شود.

جهت نسخه پیچی باید دارای مدرک رسمی نسخه پیجی باشید.

پودر، گرانول، قرص، کپسول و پرل مهمترین اشکال دارویی خوراکی جامد و محلول، شربت، الگزیر و سوسپانسیون مهمترین اشکال دارویی خوراکی مایع هستند.

پودر و گرانول
گرانول داروها از بهم چسبیدن ذرات پودر آنها به وجود میآید. حل کردن پودر داروها در آب بسیار سخت است ولی می‌توان گرانول آنها را به راحتی حل نمود. همچنین ساخت گرانول از پودر داروها باعث افزایش پایداری می‌گردد. در این شکل دارویی اگر دارو ذاتاً تلخ باشد طعم بد دارو کاملاً حس میشود.

کپسول
جنس پوسته‌ی کپسول‌ها از ژلاتین است که در محیط معده حل شده و بدون اینکه جذب خون شود دفع می‌گردد و بی اثر است. معمولاً در مقایسه با قرص ماده موثره بیشتری را در کپسول می‌توان وارد نمود. کپسولها به دو نوع سخت و نرم تقسیم میشوند. کپسولهای نرم با محلول حاوی دارو و کپسول‌های سخت با پودر یا گرانول دارو پر می‌شوند. به کپسول‌های نرمی‌که کشیده نبوده و بصورت کروی باشند "پرل" می‌گویند. پرل‌ها هم بصورت خوراکی و هم بصورت زیرزبانی ساخته می‌شوند.

جهت نسخه پیجی باید دوره های آموزش نسخه پیچی را طی کنید.