برای اینکه‌یک بیمار با دارو، درمان شود، سه مرحله باید به درستی طی شود.

تشخیص صحیح: تشخیص بیماری برعهده پزشک است. در واقع زنجیره اول دارو درمانی، تشخیص صحیح بیماری است که پزشک براساس علایم و نشانه‌ها و گاهی با کمک پاراکلینیک (آزمایشگاه، تصویربرداری و ....) این کار را انجام می‌دهد. سوال اینجاست که افرادی که اقدام به خوددرمانی بیماری‌ها می‌کنند اصولاً چگونه بیماریشان را تشخیص می‌دهند؟ شاید مهمترین دلیل برای اشتباه بودن خوددرمانی همین باشد. وقتی شخصی غیرمتخصص با سردرد روبرو می‌شود چگونه بین انواع سردرد (میگرن، کلاستر، تنش و .....) افتراق قائل می‌شود؟ امکان ندارد درمان صحیحی صورت بگیرد بدون آنکه تشخیص صحیح وجود داشته باشد.
تجویز منطقی: پس از آنکه تشخیص صحیح بیماری صورت گرفت، براساس آن تشخیص باید تجویز صحیح صورت گیرد. درصورتیکه بهترین تشخیص هم صورت بگیرد تا تجویز درستی برای آن انجام نشود عملاً درمانی صورت نگرفته است. پزشک و داروساز و تکنسین داروخانه  برای تجویز منطقی دارو آموزش دیده‌اند. در مثال قبلی مثلاً تشخیص داده شد که سردرد بیمار ناشی از میگرن است. حال انتخاب داروی مناسب برای بیمار از بین همه داروهایی که برای پیشگیری از حمله میگرن استفاده می‌شوند (پیزوتیفن، آمی‌تریتپیلین، نوتریپتیلین، پروپرانولول، وراپامیل، کلونیدین، والپروآت سدیم، گاباپنتین و ....) و داروهایی که برای تسکین حمله میگرن استفاده می‌شوند (ارگوتامین سی، سوماتریپتان، ریزاتریپتان، زولمی‌تریپتان، مسکن‌ها، مخدرها و .....) تجویز نام دارد. بدیهی است که همه داروها برای همه افراد قابل مصرف نیست. انواع منع و احتیاط مصرف، تداخلات دارویی و.... مانع از این می‌شوند که همه داروها را بتوان برای همه بیماران تجویز نمود. در واقع پروسه تصمیم گیری برای ایمکه کدام دارو را کدام بیمار مصرف کند، تجویز منطقی گوییم.
مصرف صحیح: داروساز داروخانه مسئول آن است که هر بیمار، دارویی که برایش تجویز شده را درست مصرف کند. در همان مثال، ارگوتامین یا سایر تسکین دهنده‌ها را باید هنگام اورا (پیش آگهی) حمله میگرن مصرف نمود یا آمی‌تریپتیلین را باید شب‌ها مصرف نمود و پس از آن از رانندگی و کار با وسایلی که نیاز به هوشیاری کامل دارند (مثل دستگاه برش، دستگاه پرس و ....) خودداری نمود. این موارد را مصرف صحیح دارو می‌نامند.  در یک نگاه منطقی به این نتیجه می‌رسیم که هر سه این مراحل باهم ارزشمند هستند و اگر هرکدام را حذف کنیم عملاً درمان صحیح و کاملی با دارو نخواهیم داشت و چه بسا مشکلاتی را هم درپی داشته باشد.

نقش تکنسین دارویی در زنجیره دارو درمانی

تکنسین دارویی به عنوان دستیار داروساز در چرخه درمان مسئول این است که تحت نظر داروساز اطمینان حاصل کند که اولاً داروی درست تحویل بیمار می‌شود و ثانیاً بیمار آن دارو را درست مصرف می‌کند. لذا نقش تکنسین دارویی در داروخانه نه تشخیص بیماری نه تجویز دارو بلکه کمک به داروساز برای تحویل داروی درست به بیمار و مصرف صحیح آن خواهد بود.

•  تشخیص صحیح بیماری: پزشک + پاراکلینیک
•  تجویز منطقی دارو: پزشک + داروساز
•  مصرف صحیح داروی صحیح: داروساز + تکنسین دارویی

اطلاعات دارویی لازم برای تکنسین دارویی

تکنسین دارویی داروخانه برای انجام وظایف اصلی خود یعنی خواندن نسخه و ارائه داروی صحیح لازم است از هر دارو چند نکته را بداند. براساس دلایل منطقی ذکر شده در زنجیره دارو درمانی مشخص شد که تکنسین دارویی نیازی به دانستن نحوه تشخیص بیماری، نحوه تجویز دارو، عوارض جانبی، تداخلات دارویی، منع و احتیاط مصرف داروها و .... ندارد. بلکه باید با دانستن نام ژنریک، نام تجاری، اشکال دارویی و کاربردهای درمانی داروها، اقدام به نسخه پیچی صحیح و ارائه داروی درست به بیمار کند. البته دانستن توصیه‌ها و نکات مصرف هر دارو هم ممکن است بتواند به نقش آفرینی بهتر تکنسین دارویی کمک کند.

جایگاه شغل و شرح وظایف تکنسین دارویی

نسخه پیچ، دارویار، دستیار داروساز، تکنسین داروخانه ، پراتیک یا کارمند داروخانه، شخصی است که تحت نظارت مستقیم یک دکتر داروساز اقدام به نسخه پیچی در داروخانه می‌کند. برخی از آنها به صورت تجربی و برخی با گذراندن دوره‌های آموزشی وارد این شغل می‌شوند.
از جمله وظایف تکنسین‌های دارویی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• خواندن نسخه و جمع آوری اقلام دارویی تجویز شده
•  حضو فعال و مستمر در محل کار براساس برنامه ابلاغی
•  قیمت زنی دستی یا ثبت الکترونیکی نسخه
• حفظ نظافت و نظم چیدمان اصولی و علمی‌داروها
•  کنترل تاریخ انقضای داروهای قفسه تحت مسئولیت
•  ثبت موجودی و کمبود داروها
•  برقراری ارتباط محترمانه و موثر با بیمار و مراجعین
•  استفاده از روپوش با نصب پلاك مشخصات

اگر کتاب‌های رشته داروسازی و علوم دارویی را خلاصه و برگرفته ای از فارماکوپه بدانیم، کتاب فارماکوپه خلاصه و برگرفته ای از کتاب‌های رشته داروسازی و علوم دارویی خواهد بود. در واقع دو مرحله تخلیص فارماکوپه صورت می‌گیرد تا اطلاعات لازم برای یک تکنسین داروخانه  فراهم شود. مع الوصف می‌توان ادعا نمود این کتاب و دوره‌های آموزشی که برمبنای آن طراحی می‌شوند می‌توانند همه آنچه‌یک تکنسین دارویی برای کار در داروخانه به آن نیاز دارد را دربربگیرند.

حجم درس
حجم مطالب موجود در کتاب از حیث اطلاعات دارویی را می‌توانیم بدین صورت تخمین بزنیم (همه ارقام بصورت حداقلی درنظر گرفته شده اند): اگر تعداد داروها را فقط پانصد عدد فرض کنیم و هر دارو فقط یک اسم ژنریک، یک اسم تجاری، پنج شکل دارویی، دو کاربرد و فقط یک توصیه مصرف داشته باشد، حجم نکاتی که‌یک تکنسین دارویی باید بداند حدوداً حداقل پنج هزار نکته خواهد بود.

باید توجه داشت که از یک طرف امر نسخه خوانی دارای اهمیت و حساسیت بسیار زیاد می باشد زیرا با سلامت افراد جامعه مربوط بوده و کوچک ترین خطا در این ارتباط خطرساز خواهد بود و از طرف دیگر افرادی که در سطح داروخانه مشغول به این کار هستند در اکثر موارد بدون گذراندن دوره ای مشخص و اکثرأ به صورت تجربی مشغول به این کار هستند.

شغل تکنسین داروخانه برای تمامی علاقمندان این فرصت را فراهم می سازد تا به عنوان یک کار تمام وقت یا نیمه وقت برای خود باشید. کسانی که به صورت تجربی اطلاعاتی داشته اند و با به صورت تخصصی تجربه علمی و عملی دارند فرصتی را برای خود ایجاد می نمایند تا به عنوان دستیار داروخانه کار نمایند. امروز با توجه به اینکه بیماری ها از قبل بیشتر شده است افراد جامعه نیازمند داروخانه ، داروساز و تکنسین داروخانه بیشتری هستند. با آموزش های زیادی که یک فرد علاقمند می بیند می تواند به سرعت در زمینه کمک دستیار داروخانه پیشرفت نماید و با داشتن دانش های بیشتر به یک داروساز تبدیل گردد. بعضی از تکنسین ها حتی می توانند مهارت زیاد خود را در اتوماسیون داروخانه و سیستم های اطلاعات سلامت کسب نمایند. نظارت گران یا مسئولان فنی داروخانه باید همیشه در داروخانه حضور داشته باشند و کنترل بر کار نسخه پیچ ها داشته باشند. در این صورت است که حضور همیشه مسئول داروخانه بر ارایه درست یا صحیح دارو به بیماران و کاهش خطاهای دارویی بسیار پر اثر گذار است. تجربه نشان داده شده است که میزان خطا در نسخه پیچ ها در ارایه دارو بسیار بالا بوده است.

مزایا و معایب تکنسین داروخانه

این حرفه، یکی از مشاغلی است که به دلیل ایستادن های طولانی مدت، ممکن است شاغلین در این شغل را دچار آسیب های ناشی از ایستادن در زمان های طولانی کند.

حقوق تکنسین داروخانه میزان مشخصی ندارد و هر کارفرما به دلخواه خود ماهیانه مبلغی را به تکنسین داروخانه پرداخت می کند! حتی ممکن است بعضی از افراد با حقوق بسیار پایین و کمتر از میزان معین شده در قانون کار، به عنوان نسخه خوان داروخانه مشغول به کار شوند.

دستیاران داروخانه صنف مشخصی ندارند و به همین دلیل ممکن است گاهی اوقات مواردی نظیر مرخصی استحقاقی، مرخصی استعلاجی، سنوات، اضافه کار، شب کاری و دیگر حقوق مطرح شده در قانون کار برای آن ها نادیده گرفته شده و نقض می شود.

با همه این موارد، کسانی که تحصیلات مرتبط ندارند و یا حتی وارد دانشگاه نشده اند هم می توانند با شرکت در دوره های تکنسین داروخانه، اطلاعاتی در مورد داروها کسب کرده و در صورتی که به این حرفه علاقه داشته باشند، وارد بازار کار شوند.

از اهداف اصلی این دوره توانایی نسخه خوانی در افراد فارغ التحصیل می‌باشد.
این افراد باید تبحر لازم را در امر خواندن نسخه شامل نوع دارو،شکل دارو و تعداد آن کاملاً بدست آورند. همچنین با دسته‌بندی کلی داروها آشنا گردیده و دارای توانایی در قفسه چینی داروخانه گردند.

دوره تکنسین داروخانه علاوه بر این از آنجائیکه در داروخانه علاوه بر داروهای شیمیایی داروهای گیاهی ، فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی و همچنین تجهیزات پزشکی نیز موجود می‌باشد، آشنایی مقدماتی نیز با این گونه فرآورده‌ها پیدا می‌نمایند.

- رضایت مندی مراجعین به داروخانه ها
- کم شدن خطاها
- توسعه پیدا کردن وضعیت پخش و مصرف دارو
- بالا رفتن سلامت جامعه

امکان نسخه پیچی باید با توجه به داروهای داخلی که تاریخ مشخصی دارند با اصول را رعایت نمود تا دور از آلودگی باشند و به بهترین نحو به دست بیمار برسد . تکنسین داروخانه هر محصولی از هر شرکتی را خریداری می نماید و به فروش می رساند و با توجه به راهنمای کاتالوگ از شرکت، مشاوره به افراد می دهد. دارا بودن مدرک تکنسین داروخانه یکی از امتیازات ویژه جهت افرادی که تمایلی به مهاجرت خارج از کشور دارند محسوب می شود بدین ترتیب که سفارت کانادا امتیاز ویژه ای برای مدرک تکنسین داروخانه در نظر گرفته است. سفارت های اروپا نیز این مدرک معتبر را جز امتیازات مهاجرت به شمار می آورند.

نرم افزارهای مدیریت داروخانه، یکی از نرم افزا های مدیریت است که به منظور ذخیره اطلاعات، مرتب سازی و جستجو برای اطلاعات خاص و مهم، یافتن قیمت دارو ها، کنترل موجودی انواع دارو  و تعیین سهم داروخانه و بیمار مورد استفاده قرار میگیرد. این نرم افزار مخصوصا برای داروخانه های بزرگ بسیار کارایی داشته و میتواند سرعت عملکردشان را افزایش دهد. علاوه بر این، این نرم افزار این امکان را دارد که  برای چک کردن تاریخ تولید و انقضای داروها، نوشتن و ثبت داروهای ترکیبی ساخته شده ، تعیین کد داروها، قیمت توزیعی داروها، اعلام محدودیت پرداخت بیمه ای برای یک دارو ، ثبت داروها و لوازم آرایش مورد استفاده قرار گرفته و همچنین، میتوان این نرم افزر را در یک بازه زمانی آپدیت کرد.

 نرم افزار مکانيزاسيون داروخانه چيست؟

اين نرم افزار جهت  مکانيزاسيون داروخانه  ومبتنی بر بارکد است که با انجام عمليات های مختلف به صورت کاملا اتوماتيک بدون تکيه بر حافظه و دانسته‌های کاربر  تا رسيدن به نتيجه دلخواه تماماً توسط سيستم انجام  شود. انتظار ميرود کارهای روزانه از قبيل موارد ذيل کاملا توسط سيستم انجام گردد:

- مديريت فروش داروخانه از قبيل ثبت نسخ بيمه  از سازمانهای مختلف که تمامی قوانينی و تعرفه ها توسط نرم افزار  دارو خانه به صورت اتوماتيک محاسبه و ثبت گردد.

- فروش دارو ها به صورت OTC با در نظر گرفتن شرايط

- مديريت انبار و موجودي

- ثبت کالاها و دارو هاي خريداري شده  

- سيستم مديريت ثبت سفارشات خريد

- انبار و انبارداري و انبار گرداني در سيستم دارو خانه

- مديريت امورمالي و حسابداري

- سيستم هاي نوين مشتري مداري

- و سيستم گزارشات متنوع تا گزارش‌هاي مالي از قبيل صورت سود و زيان، ترازنامه بدون تکيه بر حافظه و دانسته‌هاي کاربر تماماً توسط سيستم انجام و به نتيجه دلخواه برسد.

ويژگی های لازم برای اتوماسيون داروخانه

- يکپارچه بودن نرم افزار : يکي از ايراد نرم افزار هاي دارو خانه متداول در کشور نداشتن امکانات امور مالي و يا يکپارچه نبودن انها ميباشد که اطلاعات خريد و فروش در يک جا جمع آوري نمي گردد و مديران امکان گزارشگيري در امور مالي فروشگاه و رسيدن و به گزارشات سود و زيان را ندارند.

- مبتني بر بارکد : در تمام سيستم از قبيل فرم هاي مالي و گزارشات و انبار بايد امکان فراخواني کالاو دارو بر حسب بارکد را دارنشته باشند متاسفانه اغلب نرم افزار هاي دارو خانه به علت قديمي بودن آنها فقط توانسته اند در برخي از فرم ها به صورت سطحي و محدود از امکانات بار کد استفاده نمايند.

- سرويس دهي مطلوب در حالت شبکه : جهت اتوماسيون دارو خانه در نظر گرفتن قدرت و امکانات نرم افزار در امور شبکه بسيار حائز اهميت است.

شغل تکنسین داروخانه برای تمامی علاقه مندان این فرصت را فراهم می سازد تا به عنوان یک کار تمام وقت یا نیمه وقت برای خود باشد. کسانی که به صورت تجربی اطلاعاتی داشته اند و با به صورت تخصصی تجربه علمی و عملی دارند فرصتی را برای خود ایجاد می نمایند تا به عنوان دستیار داروخانه کار نمایند.

امروز با توجه به اینکه بیماری ها از قبل بیشتر شده است افراد جامعه نیازمند داروخانه ، داروساز  و تکنسین داروخانه بیشتری هستند. با آموزش های زیادی که یک فرد علاقمند می بیند می تواند به سرعت در زمینه کمک دستیار داروخانه پیشرفت نماید و با داشتن دانش های بیشتر به یک داروساز تبدیل گردد. بعضی از تکنسین ها حتی می توانند مهارت زیاد خود را در اتوماسیون داروخانه و سیستم های اطلاعات سلامت کسب نمایند.

نظارت گران یا مسئولان فنی داروخانه باید همیشه در داروخانه حضور داشته باشند و کنترل بر کار نسخه پیچ ها داشته باشند. در این صورت است که حضور همیشه مسئول داروخانه بر ارایه درست یا صحیح دارو به بیماران و کاهش خطاهای دارویی بسیار پر اثر گذار است. تجربه نشان داده است که میزان خطا در نسخه پیچ ها در ارایه دارو بسیار بالا بوده است.

بازار کار تکنسین داروخانه

کار کردن در زمینه دارو و داشتن اطلاعات ارزشمند در مورد نحوه مصرف داروها میتواند برای همه و خصوصا دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته تکنسین داروخانه بسیار مفید بوده و بر اشتغال بلند مدت آنها در داروخانه ها تاثیر بگذارد. علاوه بر این، در صورتی که این افراد در این زمینه تجربه کافی نیز کسب کرده و اطلاعات جامعی داشته باشند، در کار خود موفقیت بیشتری کسب میکنند.  در کل، بازار کار تکنسین داروخانه تا حدودی به خود تکنسین وابسته بوده و کمی هم به شرایط کل و استقبال کارفرما و نحوه فراهم کرده زمینه رشد تکنسین ارتباط دارد. از این جهت، تکنسین ها باید بتوانند در دوران کارآموزی خود  آنچه برای کار در داروخانه لازم است را به طور کامل آموخته و تاثیر آنها را در کار نشان دهند تا ورد توجه کارفرما قرار بگیرند

استخدم تکنسین داروخانه

با توجه به  اینکه ، تکنسین های داروخانه باید در کار خود دقت زیادی داشته باشند بنابراین، در هنگام استخدامشان نیز باید نکات زیادی را در نظر بگیرند تا  تا همه ملزم به رعایت آنها بشوند. در زمان استخدام تکنسین داروخانه باید به دو مورد زیر توجه کرد:

- مهارت های فردی: تکنسین داروخانه ، باید به مهارت های فردی زیر را در حد عالی داشته باشد:

فعالانه گوش دادن: این مهارت به تکنسین ها کمک می کند تا درخواست های مشتریان و دستورالعل های خاص پزشکی را درک کنند.

درست صحبت کردن و انتخاب صحیح کلمات : این مهارت، برای انتقال اطلاعات دارویی و ارتباط با مشتری ها و پزشکان ضروری است.

دقت و توجه بالا: این مهارت در هنگام نوشتن برچسب های دارویی، کارایی داشته وخود را نشان میدهد.

صحیح خواندن: تکنسین باید این توانایی را داشته باشند که اصطلاحات دارویی را شناخته و نسخه ها را به درستی بخواند.

- مهارت های نرم افزاری:

تکنسین های داروخانه باید بر زبان انگلیسی و  مجموعه نرم افزارهای آفیس تسلط کافی داشته باشند.

همچنین، این تکنسین ها باید گواهینامه های معتبر و سابقه و تجربه کاری مفیدی نیز داشته باشند و از عهده انجام محاسباتی مانند تعیین دوز های دارویی برآیند تا بتوانند در داروخانه ها مشغول به کار شوند. 

تکنسین داروخانه چه کارهایی انجام می‌دهد؟

تکنسین داروخانه با انجام بسیاری از کارهای اجرایی و روتین به داروساز کمک می‌کند و در نتیجه داروساز وقت بیشتری برای دادن مشاوره به بیماران و مشتریان دارد. تکنسین داروخانه زیر نظر یک داروساز دارای مجوز کار می‌کند.

وظایف تکنسین داروخانه بسته به محل کار او متغیر است، که می‌تواند در یک داروخانه معمولی، بیمارستان یا خانه سالمندان باشد. البته اختیارات و وظایف تکنسین داروخانه ممکن است در همه‌ی کشورها به صورت مشابه تعریف نشود. در یک داروخانه معمولی، تکنسین  نسخه‌ها را از مشتریان یا از مطب پزشک دریافت می‌کند و صحت آن را مورد بررسی قرار می‌هد. بعد شروع به آماده کردن اقلام دارویی روی نسخه می‌کند؛ قرص‌ها را می‌شمارد، داروها را از نظر کمیت  اندازه‌گیری می‌کند،‌ گاهی اوقات داروها را با هم ترکیب می‌کند و آن‌ها را در جعبه گذاشته و روی آن برچسب می‌زند. قبل از تحویل داروها به مشتری، داروساز آن‌ها را بررسی می‌کند. تکنسین  به مشتری‌ها کمک می‌کند اما سوالات خاص مربوط به دارو و اطلاعات نسخه و همین‌طور توصیه‌های بهداشت و سلامت به داروساز ارجاع داده می‌شود. تکنسین پشت پرده هم فعالیت دارد؛ مثلا سوابق بیماران را ثبت می‌کند، به امور مربوط به بیمه می‌پردازد، دارو سفارش می‌دهد و مراقب است که قفسه‌های داروخانه همیشه پر باشند.

وظایف تکنسین داروخانه چیست؟

با اینکه تکنسین داروخانه برای انجام کارها  و وظایف خاصی آموزش دیده است، با این حال میتواند در زمان های اضطراری، شلوغی داروخانه و کمبود نیرو، کارهای متفرقه و مهم دیگری نیز انجام دهد.

اما در کل، وظایف تکنسین داروخانه میتواند شامل موارد زیر باشد:

- کمک کردن  و همکاری با داروساز برای آماده کردن و تهیه داروهای ساختنی

- نظارت بر پرداخت ها هزینه های داروها

- نوشتن اطلاعات تجویز دارو بر روی برچسب های دارو برای همه بیماران

- در نظر گرفتن بیمه برای پرداخت هزینه برخی از داروها و اعلام لیست داروهایی که پوشش بیمه ندارند

- حفظ و نگهداری لیست داروها و یادگیری موارد مصرف عام و خاص آنها

- رسیدگی به شکایات و پیشنهادات مشتری ها در مورد ارایه و زمان تحویل داروها

مهارت‌های لازم تکنسین داروخانه

یک تکنسین داروخانه باید بتواند بیشتر روز را روی پای خود بایستد،‌ جعبه‌ها را بلند کند یا از نردبان بالا برود تا دارویی را از قفسه‌ها ی بالا بردارد. هم‌چنین، تکنسین‌ داروخانه نیاز به تخصص در خدمات به مشتری، انعطاف‌پذیری، نظم در کارها و توجه به جزئیات دارد.