عفونت Infection یک واکنش بدن به حضور میکروب‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها است که می‌تواند در انواع مختلف از بیماری‌های خفیف تا برخی بیماری‌های جدی و حتی زنده گونه‌ها ایجاد کند. عفونت‌ها را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد: عفونت‌های محلی که در یک ناحیه خاص از بدن رخ می‌دهند و عفونت‌های سیستمیک که به سراسر بدن گسترش می‌یابند. از علایم متداول عفونت شامل تب، درد، قرمزی و تورم در ناحیه مبتلایان است. در ادامه با عوامل ایجاد عفونت در بخش های مختلف بیشتر توضیح داده می شود:

عوامل موثر در ايجاد عفونت عبارتند از :

عامل عفونت، مخزن، منبع، راه خروج، راه ورود، راه انتقال، ميزبان حساس

الف) عامل عفونت: كه مي‎تواند انواعي از ميكرو ارگانيسم‎ها نظير ويروس، باكتري، قارچ، تك ياخته اي‎ها و ... باشد. لازم به ذكر است كه عفونت به معني ورود، گسترش يا تكثير عامل عفوني بيماري زا در بدن موجود زنده اعم از انسان و حيوان است.

سطوح عفونت

1- استقرار( colonization): استقرار عامل عفوني در سطح بدن ابتدايي ترين سطح عفونت است. در اين سطح عامل بيماري زا فقط به ميزاني كه براي حفظ بقاي خود لازم است تكثير مي‎يابد در نتيجه هيچ‌گونه نشانه قابل تشخيص از عكس‌العمل ميزبان را ايجاد نمي‎كند.

2-عفونت ناپيدا (پنهاني) (Latent): در اين مرحله عامل بيماري زا در بدن ميزبان بدون نشانه‎هاي ايمني و تظاهرات قابل تشخيص خوني يا بافتي و يا ترشحات بدن ميزبان به صورت خفته به سر مي‎برده و ميزبان عامل بيماري زا را پراكنده نمي‎كند.

3-عفونت بدون علائم باليني(Subclinical ): در اين مرحله عامل بيماري زا در بدن ميزبان تكثير مي‎يابد. ولي هيچ گونه نشانه باليني و يا عضوي درفرد مشاهده نمي‎شود. بلكه حضور عامل عفوني در بدن فقط از طريق آزمايشات پاراكلينيكي قابل تشخيص است . در اين مرحله بيماري قابل سرايت است .

• عفونت با علائم باليني : در اين مرحله علائم و نشانه‎هاي باليني به صورت خفيف / متوسط /شديد و يا كشنده ظاهر مي‎شوند.

ب)مخزن عفونت :

مخزن عبارت است ازانسان، حيوان، بند پا، خاك،گياه، ماده يا تركيبي ازاين‎ها كه عامل بيماري زاي عفوني به طور طبيعي درآن زندگي مي‎كند و تكثير مي‎يابد و در درجه اول بقاي عامل بيماري زا به آن وابسته است و جايي است كه در آن به نحوي تكثير مي‎يابد كه بتواند به ميزبان حساس منتقل شود. مخزن زيست گاه طبيعي عامل بيماري زاي عفوني است. 

انواع مخازن عفونت

1- مخازن انساني 2- مخازن حيواني 3- اشياء

ج)منبع عفونت: انسان، جانور،لوازم يا ماده اي كه عامل بيماري زا از آن مي‎گذردو از اين طريق به ميزبان حساس راه مي‎يابد.

د)راه خروج و ورود عامل بيماري زاي عفوني

از جمله راه‎های خروج و ورود عامل بيماري زاي عفوني مي‎توان به چشم، گوش ،بيني پوست جراحت دار و دستگاه ادراري -تناسلي اشاره كرد.

ه)راههاي انتقال عامل بيماري زاي عفوني

 راه انتقال مكانيسمي است كه عامل بيماري زاي عفوني مخزن را ترك كرده وبه روش مستقيم يا غير مستقيم به ميزبان حساس (انسان يا غير انسان ) و محيط انتقال مي‎يابد. برخي عوامل بيماري زا فقط از يك راه منتقل مي‎شوند و برخي راه‎هاي انتقال متعدد دارند. هرچه تعداد راه‎هاي انتقال بيش تر باشد مبارزه با آن دشوارتر است.

شما می توانید برای کار در محیط های آزمایشگاهی دوره تکنسین آزمایشگاه انجمن پرستاری ایران را انتخاب نمایید با دریافت مدرک معتبر بعنوان تکنسین آزمایشگاه فعالیت نمایید. برای اطلاعات بیشتر از برگذاری و میزان هزینه دوره با مرکز آموزش انجمن پرستاری تماس بگیرید: 02166575754

انواع راه‎هاي انتقال:

 الف ) مستقيم        ب) غيرمستقيم

انواع راه‎هاي انتقال مستقيم عبارت است از:

1- تماس( contact) : راه مستقيم و بلافاصله انتقال عامل بيماري زاي عفونی است .مثل تماس با پوست – تماس مخاط با مخاط- تماس پوست با مخاط

دست دادن، روبوسي، لمس بدن و رابطه جنسي نمونه‎هايي از اين راه انتقال است. 

2-ريز قطره يا droplet : منظور ذراتي از بزاق است كه درحين عطسه زدن سرفه كردن حرف زدن انداختن آب دهان و بینی بيرون رانده مي‎شوند. هرگاه فرد در فاصله 30-60 سانتي متري فرد آلوده باشد اين ذرات ريز حاوي عامل بيماري زا به فرد سالم منتقل مي‎شوند.

3-گزش : گزش توسط حيواناتي مثل سگ و گربه و ساير سگ سانان و گرگ سانان مي‎باشد. كه در هنگام حمله و ايجاد جراحات، عامل بيماري زاي عفوني وارد بدن ميزبان مي‎شود مثل بيماري هاري.

4- انتقال مادر به جنين: اين نوع راه انتقال مي‎تواند به صورت جفت گذرباشد. در حالت جفت گذر، دردوران بارداري مادر واز راه جفت به بدن جنين منتقل مي‎شود. مثل انتقال ايدز و هپاتيت B از مادر به جنین از طریق جفت يا درحين زايمان وهنگام عبور نوزاد از كانال زايمانی مادر مثل سوزاك و سفيليس.

5- خاك و تماس با آن : گاهي خاك نقش مخزن را براي عامل بيماري زاي عفوني دارد. بيماري كزاز مثالي از اين وضعيت است.

چنانچه مخزن حيوان باشد مي‎توانيم با معدوم كردن دام آلوده حلقه مهمي از زنجيره را حذف كنيم. درمورد جنون گاوي يا آنفولانزاي مرغي اين امر صادق بود.

در مورد مخازن انساني مانند بيماري ايدز يا هپاتيت B، از بين بردن مخزن غيرممكن است.

در اين حالت شناخت راه‎هاي انتقال بيماري و پيش گيري از آن كمك كننده است.

در مورد بيماري‎هاي عفوني، چنانچه مخزن بيماري انسان باشد اقدامات زير صورت مي‎گيرد:

1-پيش‌گيري

 در اين فاز 2 اقدام اساسي بايد كنار هم صورت بگيرد :

 الف ) تشخيص سريع و به موقع : كه در اين حالت امكان مداواي قطعي بيماري بيش تر است.

 ب) درمان : چرا كه درمان بيماري دوره واگيري بيماري عفوني را كم كرده و احتمال عوارض شديد و غير قابل برگشت را نيز كم مي‎كند.

مکانیسم‎های انتقال عفونت

در این مبحث توجه ما به مکانیسم‎های مختلفی است که موجب رسیدن عامل بیماری زا به انسان میزبان و آلوده کردن او می‎شود. این مطلب شامل خارج شدن عامل بیماری زا از منبع یا مخزن، انتقال به میزبان حساس و ورود به بدن میزبان می‎شود. انتقال ممکن است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم انجام شود که شرح آن در طرح زیر آمده است:

انتقال مستقیم عبارت است از جابجایی مستقیم عامل عفونت زا از میزبان و یا مخزن به محل مناسبی برای ورود به بدن میزبان دیگر . این روش‎ها تنها شامل تماس مستقیم مانند بوسیدن و رابطه جنسی نیست بلکه پاشیدن قطرات ترشحات دهان وبینی، عطسه و سرفه بر غشای مخاطی دیگران نیز نوعی انتقال مستقیم به حساب می‎آید. انتقال به وسیله این گونه قطرات به این دلیل جز انتقال مستقیم طبقه بندی می‎شود که باید در فاصله بسیار کمی انجام گیرد زیرا این قطرات فقط می‎توانند فاصله‎هایی در حدود نیم متر راقبل از سقوط بر زمین طی کنند.

انتقال مستقیم هم چنین شامل در معرض تماس قرار گرفتن با عوامل قارچی، هاگ، میکروب‎ها و سایر انگل‎هایی که در خاک یا سبزی قرار دارند نیز می‎باشد. مثل کرم قلابدار

 انتقال غیر مستقیم ممکن است به صورت انتقال از طریقوسیله، ناقل و یا هواباشد. انتقال  از طریق  وسیله عبارتست از تماس غیر مستقیم به کمک اشیای بی جان مثل رختخواب، اسباب بازی، وسایل جراحی، غذا و آب آلوده و هم چنین مایعات تزریقی داخل وریدی. در این حالت ممکن است عامل بیماری زا قبل از رسیدن به انسان تکثیر و یا تکامل نیز پیدا کند.

در انتقال از طریق ناقل عامل عفونت زا به وسیله بند پایان به میزبان حساس می‎رسد. ممکن است بند پای مورد نظر عامل بیماری زا را به طریق مکانیکی یعنی با آلوده کردن پا به ضمائم دهانی خود حمل کند که در این صورت عامل بیماری زا روی بدن ناقل تکثیر پیدا نمی‎کند. وبالاخره ممکن است انتقال غیر مستقیم از نوع انتقال از طریق هوا باشد. گرد وغبار و هسته‎های قطره‎ای دو نوع اجسامی هستند که در این روش انتقال دخالت می‎کنند. گرد وغبار ذراتی است که دارای اندازه‎های متفاوت است و از تعلیق هسته هاذراتی که در کف اطاق یا تخت خواب قرار دارند و یا ذراتی که از وزش باد در فضا معلق می‎شوند حاصل می‎شوند. هسته‎های قطره‎ای اجسام بسیار ریزی هستند که پس از خشک شدن قطره‎ها باقی می‎مانند و ممکن است از راه‎های مختلف به وجود آیند. یکی از این راه‎ها تبخیر قطره‎هایی است که بوسیله سرفه یا عطسه در فضا وارد می‎شوند.

ذرات هسته‎ای همچنین از افشاندن اجسام آلوده در هوای آزمایشگاه‎ها و یا پودر کردن حیوانات در کشتارگاه‎ها می‎توانند به وجود آیند.

این ذرات به دلیل کوچک بودن می‎توانند برای مدتی طولانی در فضا معلق باشند و همراه با استنشاق هوا به حباب چه‎های ریه منتقل شوند.

ذراتی که قطر آنها بیش از 5 میکرون باشد معمولا به ریه‎ها نمی‎رسند زیرا در مجاری بالای تنفسی باقی می‎مانند. هر چه اندازه قطره‎ها کوچک تر می‎شود درصد بیش‎تری از آن‎ها به ریه‎ها رسیده و در آنجا نگهداری می‎شوند.

در پاره‎ای از بیماری‎ها انتقال عفونت از طریق هوا دارای اهمیت فوق العاده‎ای است. برای مثال شخصی که دارای یک حفره باز سلی باشد می‎تواند با سرفه کردن قطره‎هایی را منتشر کند پس از مسافت کوتاهی یا بر زمین بیافتد و یا به وسیله اشخاص دیگر استنشاق شوند ( تماس مستقیم) از آنجا که این ذره‎ها بزرگ هستند چنان که استنشاق شوند در مجاری تنفسی باقی خواهند ماند. با این حال پاره‎ای از ذره‎ها به هسته‎های قطره‎ای تبدیل می‎شوند که می‎توانند مستقیما به حبابچه‎ها برسند.

اینک عقیده بر این است که بزرگترین راه انتقال بیماری سل از شخصی به شخص دیگر از طریق هوا یعنی هسته‎های قطره‎ای می‎باشد. در انتقال عفونت از طریق هوا، اعمال و روش‎هایی از قبیل تهویه کافی و سالم سازی هوا برای کم کردن میزان بروز عفونت ضرورت دارد.

روش ضد عفونی و استرلیزاسیون،پوشیدن گان و دستکش و ماسک، رعایت بهداشت فردی و اهمیت شستشوی دست‎ها.