کاربرد ضدعفونی و گندزدایی طبی در عفونت

روشهای گند زدایی طبی به طور مداوم در داخل و خارج موسسات بهداشتی به کار می‎رود، زیرا چنین تصور می‎شود که عوامل بیماری زا محتملا همیشه وجود دارند، برای مثال فنجان‎های عمومی نوشیدنی‎ها به دلیل آنکه بعد از مصرف توسط حاملین عوامل بیماری زا آلوده می‎شوند، غیر بهداشتی محسوب می‎گردند. چنانچه در یک محیط مراقبت بهداشتی نظیر بیمارستان، مطب و ... عامل بیماری زای خاصی شناسایی شود، برای جلوگیری از انتشار ثانویه ارگانیسم‎ها روش‎های گند زدایی طبی به کار می‎رود. گسستن زنحیره عفونت مسئولیت پرستار یا هر شخص شاغل در واحد بهداشتی است که ارائه مراقبت مطمئن به بیمار، حفظ و به همان ترتیب خودش از میکرو ارگانیسم‎های مواد بیماری زا را شامل میگردد.

انجمن پرستاری ایران کلاس هایی کاربردی پرستاری پزشکی فراهم نموده تا برای نیازهای شما و یا اشتغال در بازار کار می توانند موثر باشند از این رو برای ثبت نام در کلاس های دوره نمونه گیر و تکنسین آزمایشگاه با شهریه بسیار مناسب در کوتاه مدت می توانید در فضای آزمایشگاه فعالیت نمایید برای اطلاعات بیشتر با این شماره تماس بگیرید 02166575754

اعمال اساسی گند زدایی بالینی که هنگام ارائه مراقبت به بیماران باید به کار گرفته شوند:

1 -انجام عمل بهداشت خوب دست ها

 2- محافظت از اجسام و وسایل آلوده به منظور عدم تماس با البسه‎های خود.(حمل ملحفه یا وسایل مورد استفاده آلوده به طوری که با لباس هایتان تماس نداشته باشد.)

3- بيماراني را كه داراي سرفه، عطسه يا مشكل تنفسي هستند را از برخورد مستقيم با ديگران منع كنيد. دستمال كاغذي در اختيار آنان قرار داده و به آن‎ها آموزش دهيد كه براي جلوگيري از انتشار قطرات ترشحي در هوا، دهان و بيني خود را بپوشانند.

4- در ابتدا جاهاي پاكيزه تر را تميز نموده و سپس نواحي كثيف تر را بشوييد. اين عمل از آلوده تر شدن نواحي تميز جلوگيري مي‎كند.

5- وسايل كثيف ومصرف شده را مستقيما در داخل سطل‎هاي زباله مناسب بريزيد. وسايلي را كه با ترشحات بدن يا ساير مواد ترشحي آلوده و خيس شده اند را قبل از دور انداختن در كيسه زباله‎هاي ضد آب، مثلا كيسه‎هاي پلاستيكي بريزيد. آنها را طوري بپيچيد كه از برخورد آن‎ها با دست و بدن شخصي كه قرار است آنها را گرفته و دور بياندازد پيش گيري شود.

6- براي جلوگيري از پاشيده شدن مايعات آلوده به محيط اطراف و خودتان، مثل محلول دهان شويه و موادي از اين قبيل كه بايد دور ريخته شوند را مستفيما داخل چاه فاضلاب بريزيد.

7- وسايلي را كه مشكوك به آلودگي آن‎ها يا عوامل بيماري زا هستيد، استريل نماييد. درصورت لزوم بعد از استريل نمودن آن‎ها مي‎توانيد براي انجام اعمال تميز استفاده كنيد.

اعمال بهداشتي فردي كه از انتشار ميكرو ارگانيسم‎ها جلوگيري مي‎نمايد را بكار بگیريد. مثال شامپو زدن موها به طور منظم، كوتاه نگه داشتن يا بستن آن‎ها با سنجاق به منظور محدود ساختن امكان انتقال ميكرو ارگانيسم‎ها، كوتاه كردن ناخن‎ها و جلوگيري از شكستن آن‎ها و آسيب ديدن لبه و اطراف آن، عدم استفاده از حلقه‎هايي كه داراي شيارند و جواهراتي كه مي‎توانند جايگاه ميكرو ارگانيسم‎ها شوند.

بهداشت دست

موثرترين راه براي كمك به پيشگيري از انتشار ارگانيسم‎ها شستن دست هاست . برطبق راهنماهاي اخير CDS ( مركز پيشگيري و كنترل بيماري‎ها ) در حال حاضر واژه بهداشت دست، به شستن دست‎ها با آب و صابون فراوان، استفاده از ضد عفوني كننده‎ها، پاك كردن و مالش دست‎ها با فرآورده‎هايي با پايه الكل و ضد عفوني جراحي دست‎ها اطلاق مي‎گردد. صرف نظر از اختلافنظرهاي موجود در مورد عوامل پاك كننده مناسب، حداقل طول مدت شستشو و دفعات ايده آل كافي شستن دست‎ها، همه توافق كرده اند كه اين عمل مهم ترين روش پيشگيري از عفونت‎ها است. تمام پرسنل و مراقبين بهداشتي بايد روي اين روش ساده كه مي‎تواند زنجيره عفونت را بگسلد تاكيد ورزند.

فلور باكترياي روي دست‎ها : به طور طبيعي دو نوع فلور باكتريايي، باكتري‎هاي ناپايدار و پايدار ساكن روي دست‎ها يافت مي‎شود. باكتري‎هاي ناپايدار كه نسبتا كم ( از نظر تعداد و نوع) هستند به طور معمول طي فعاليت‎هاي روزمره زندگي، در نواحي تميز و عريان پوست تجمع مي‎يابند. آن‎ها چسبندگي ناپايداري با پوست دارند و معمولا درنواحي چرب، روغني و كثيف و تا حد زيادي در زير ناخن‎ها يافت مي‎شوند. باكتري‎هاي ناپايدار اعم از بيماري زا مي‎توانند نسبتا به آساني شستشوي كامل و مكرر دست‎ها از بين بروند. باكتري‎هاي پايدار (ساكن) به طور طبيعي در چين‎هاي پوست وجود دارند و از نظر نوع و تعداد تا حدودي ثابت هستند. آن‎ها به طور محكم به پوست چسبيده اند و بايد با يك ماهوت پاك كن ( برس ) برداشته می‎شوند.آن‎ها نسبت به باكتري‎هاي ناپايدار، در برابر عمل ضد عفوني كننده‎ها نيز حساسيت كم تري دارند. به همين دليل پاك كردن همه باكتري‎ها از روي پوست امكان پذير نمي‎باشد. احتمالا اگر باكتري‎هاي ناپايدار در طي مدت زمان كافي به مقدار زيادي وجود داشته باشند، با محيط پوست تطابق مي‎يابند و بنا براين به باكتري‎هاي پايدار تبديل مي‎گردند.

به اين ترتيب اگر ارگانيسم‎هاي بيماري زا باكتري‎هاي پايدار روي پوست شوند، دست‎ها ناقلين اين ارگانيسمهاي خاص مي‎شوند. بنابراين براي كمك به پيشگيري از تبديل باكتري‎هاي ناپايدار به پايدار در روي دست‎ها، به سرعت پس از مشاهده كثيفي روي آن‎ها، بعد از هر بار تماس با اشياء و اجسام آلوده و پس از درآوردن دستكش‎ها حائز اهميت است. 

 عوامل پاك كننده

محصولات متنوعي براي بهداشت دست‎ها در دسترس مي‎باشند. صابون‎ها و عوامل پاك كننده كه تحت عنوان عوامل غير ضد ميكروبي نيز ناميده مي‎شوند، براي تميز كردن مكانيكي معمول دست‎ها و زدودن ميكرو ارگانيسم‎هاي ناپايدار به اندازه كافي مورد توجه قرارگرفته اند.

آن‎ها به دليل كشش سطحي پائين تر به عنوان عوامل جذب كننده خميري يا ساير اشكال آن‎ها موثرند. اغلب مصرف يك نوع خاص در موسسه مراقبت بهداشتي ،به ترجيح كاركنان يا موسسه بستگي دارد.

  درهر محيطي كه درآن امكان خطر زيادي براي بروز عفونت وجود دارد، كاربرد محصولات شستشوي دست حاوي يك ماده گندزا يا ضد باكتري توصيه مي‎گردد. هنگامي كه اين عوامل با غلظت‎هاي خاصي موجود باشند، مي‎توانند باكتري‎ها را كشته يا رشد آن‎ها را متوقف سازند. در مطالعات متعددي اثبات شده است كه پاك كننده‎هاي دست با پايه الكل، نسبت به صابون‎هاي ضد ميكروبي ميزان باكتري‎هاي موجود روي دست‎هاي كاركنان تيم مراقبت بهداشتي را به طور موثرتري كاهش مي‎دهند، بنابراين انتشار عفونت‎هاي بيمارستاني را نيز تقليل مي‎دهند.

 غلظت الكل پاك كننده‎هاي دست با پايه الكلي 60 و 90 درصدمي باشد و به صورت كف، ژل يا لوسيون در دسترس هستند. پاك كننده‎هاي دست با پايه الكل علاوه بر توانايييشان در كاهش كلي ميزان عفونت، باعث صرفه جويي در زمان شده، نياز به دستشويي ندارند و در محيط‎هاي مراقبت از بيماري مي‎توانند به آساني در دسترس قرار گيرند. مطالعات نشان داده اند كه هزينه‎هاي اضافي اين عوامل ضد ميكروبي با هزينه‎هاي مربوط به كاهش تعداد عفونت‎هاي اكتسابي از بيمارستان برابري مي‎كند. محصولات با پايه الكلي به دليل ماهيت شان هنگامي كه مكررا مورد استفاده قرار مي‎گيرند، مي‎توانند باعث تحريك و خشكي پوست شوند. اين عيب از نائل شدن به هدف اين محصول كه كاهش تعداد ارگانيسم‎هاي سطحي است جلوگيري مي‎كند. زيرا كه پوست آسيب ديده محل پرورش ارگانيسم‎ها شده و پاك شدن آن را به اندازه كافي مشكل مي‎سازند. بنابراين پاك كننده‎هاي دست با پايه الكلي جديد حاوي امولسيون‎هايي هستند كه براي رفع اين نگراني‎ها افزوده شده اند و آن‎ها را قابل قبول تر كرده اند. براي نرم كردن پوست صدمه ديده، بعد از تكميل مراقبت از بيمار، بهتر است لوسيون‎ها نيز مصرف شوند. براي مصارف شخصي، ظروف كوچك و غير قابل پرشدن مجدد كه احتمال آلوده شدن آن‎ها با باكتري‎ها كم تر مي‎باشد توصيه مي‎گردد. از امكان اثرات نامطلوب لوسيون‎هاي با پايه روغني برتماميت و يكپارچگي دستكش‎هاي لاتكس آگاه باشيد.

 توصيه‎هايي براي بهداشت دست‎ها

چنانچه دست‎ها كثيف به نظر مي‎آيند و با خون يا ساير معاينات بدن آلوده شده اند، دست‎ها را به طور كامل با يك صابون غير ضد ميكروبي و آب، يا صابون ضد ميكروبي و آب بشوييد . دست‎ها را قبل از خوردن و بعد از استفاده از توالت بشوييد. براي پيشگيري از تحريك پوست، از آب گرم و آب داغ استفاده نماييد. چنانچه دست‎ها به طور قابل مشاهده اي كثيف نيستند، از يك ماده پاك كننده دست با پايه الكلي براي زدودن آلودگي دست‎ها استفاده نماييد.

دست‎ها را قبل و بعد از داشتن تماس مستقيم با بيماران، قبل از پوشيدن دستكش‎هاي استريل براي انجام يك روش و بعد از در آوردن دستكش‎ها ضد عفوني نماييد .همچنين دست‎ها رابعد از تماس با اجسام بي جان اطراف بيمار، و يا چنانچه در طي مراقبت از او دست‎ها را از يك ناحيه آلوده به يك محل تميز روي بدن وي حركت مي‎دهيد آلودگي زدايي نماييد.

پس از تماس با مايعات يا ترشحات بدن، غشاهاي مخاطي، پوست ناسالم و پانسمان زخم‎ها نيز آلودگي زدايي دست‎ها را انجام دهيد. به طور متناوب ( جايگزين ) دست‎ها را با يك صابون ضد ميكروبي و آب بشوييد.در اكثر راهنماها در آوردن كليه جواهرات به جز حلقه ازدواج توصيه شده و معطوف داشتن توجه خاص به محل‎هايي كه با باكتري‎ها تجمع مي‎يابند سفارش مي‎شود. همچنين با داشتن حلقه اين احتمال وجود داردكه هنگام پوشيدن دستكش، نگين‎هاي جواهر آن گير كرده و دستكش پاره شود.

از آن جايي كه اكثر ارگانيسم‎ها در زير و اطراف ناخن‎ها تجمع مي‎يابند، بايد كوتاه نگه داشته شده و توجهات خاصي نيز به زير و اطراف آن‎ها معطوف گردد. اينكه آيا لاك ناخن‎ها باعث افزايش تعداد ارگانيسم‎ها مي‎شود يانه كاملا آشكار نگرديده، لاك ناخن شفاف نسبت به لاك‎هاي رنگي ارجح مي‎باشد چرا كه نواحي زير ناخن‎ها قابل مشاهده هستند. ناخن‎هاي مصنوعي توصيه نمي‎شوند زيرا نسبت به ناخن‎هاي طبيعي پناه بيش‌تري براي باكتري‎ها مي‎باشند، لذا فرد استفاده كننده را در معرض خطر بيشتري براي گسترش عفونت‎هاي قارچي در بستر ناخن‎ها قرار مي‎دهند. از طرفي نواحي مزبور را نيز مي‎توان دقيقا شستشو ومالش داد.

گرچه كاركنان تيم مراقبت بهداشتي از اهميت شستن دست‎ها آگاهند، ليكن اغلب مطالعات گزارش مي‎دهند كه رعايت و پذيرش اين اقدام پيشگيري كننده ساده در عمل مشكل است .با وجود تلاش‎هاي آموزش گسترده شستن دست‎ها مكررا انجام نمي‎گيرد.

پوشيدن دستكش نمي‎تواند جايگزين مناسبي براي شستن دست‎ها شود. در واقع گرم مرطوب بودن داخل دستكش‎ها محيطي ايده آل براي تكثير باكتري‎ها ايجاد مي‎كند. به همين دليل شستن دست‎ها قبل و بعد از استفاده از آنها اهميت بيشتري مي‎يابد.همچنين تحقيقات نشان مي‎دهند كه پوشيدن دستكش محافظت كامل ازارگانيسم‎هاي عفونت زا را تضمين نمي‎كنند . دستكش‎ها موانعي را ايجاد مي‎كنند ولي غير قابل نفوذ نمي‎باشند. اين مسئله اثبات شده است كه كاركنان مراقبت بهداشتي در بسياري از موارد پديد آمدن نقصي در مانع دستكش را تشخيص نمي‎دهند. چنانچه كاركنان مراقبت بهداشتي در معرض خون يا مايعات بدن قرار گيرند، دستكش‎هاي دوتايي ( پوشيدن 2 دستكش ) توصيه مي‎شود.