تجهیزات مطب دندانپزشکی

در دوره دستیار یا تکنسین دندانپزشک بعد از اقدامات اولیه و ضروری جهت یادگیری در مرحله بعد به آشنایی با وسایل و تجهیزاتی که در یک مرکز یا مطب دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد اشنا می شوید.

در نظر داشته باشید برای ثبت نام دوره ی دستیار دندانپزشک و دریافت مدرک معتبر جهت اشتغال و یا مهاجرت می توانید با مرکز آموزش انجمن پرستاری ایران شعبه اصلی تماس بگیرید: 02166120169 - 02166575754

یونیت دندانپزشکی:کار درمانی بیمار بر روی یونیت انجام می شود. اجزای یونیت شامل:

۱.صندلی بیمار: بیمار برای انجام کار درمانی روی آن می نشیند.

۲.صندلی دندانپزشک و دستیار (تابوره): معمولا دو عدد صندلی گردان برای دندانپزشک و دستیار دندانپزشک در هر یونیت وجود دارد که ارتفاع آن قابل تنظیم است.

۳.چراغ یونیت (light): مقدار نور لازم در دهان بیمار را برای دید بهتر دندانپزشک فراهم می کند.

۴.کاسه کراشوار(Spitton) : محلی برای تخلیه بزاق و خون از دهان بیمار است.

۵.شیر آب: یکی برای پر کردن لیوان آب برای بیمار جهت شستشوی دهان و یکی هم برای شستن کراشوار درون کاسه تعبیه شده است.

۶.میز دندانپزشک (تابلت): این میز به یونیت متصل است.در کنار صندلی دندانپزشک قرار می گیرد.زیر این میز یا بر روی این میز تعدادی دکمه جهت کنترل قسمتهای مختلف یونیت به نام Control Pannel وجود دارد.دکمه و پیچ های رایج موجود بر تابلت:

• دکمه جهت روشن و خاموش کردن چراغ یونیت.
• دکمه هایی جهت تنظیم پوزیشن صندلی بیمار.
• پیچ هایی برای تنظیم شدت آب و هوای هندپیس ها.

 ۷.میز دستیار: در سمت دیگر میز دندانپزشک قرار دارد.امکاناتی نظیر دکمه های تنظیم یونیت نیز در آن وجود دارد.

نکته: بر روی میزهای یونیت هولدرهایی جهت نگهداری هندپیس ها ،لایت کیور، پوار آب و هوا، ساکشن ها و کویترون وجود دارد.

۸.پدال پایی: روشن و خاموش شدن هندپیس ها از این طریق کنترل می‌شود. تنظیم پوزیشن صندلی بیمار از این طریق نیز قابل انجام است.

۹.پوار آب و هوا: آب،هوا یا ترکیب هر دو را به وسیله دکمه هایی که روی آن تعبیه شده است فراهم می کند. برای شستن و خشک کردن قسمتی از دهان و دندان در صورت نیاز استفاده می شود.به سر این وسیله یک سر پوار آب و هوا متصل می شود که یا پلاستیکی و یک بار مصرف و یا فلزی و قابل استریل شدن هستند.

10.سیستم ساکشن: برای خارج کردن بزاق و خون از دهان بیمار جهت ایجاد دید کافی و جلوگیری از اتلاف وقت استفاده می شود.همه ساکشن ها به سر ساکشن نیاز دارند. انواع ساکشن ها شامل:

الف)بزاق کش( Saliva Ejector): دارای مکش نسبتا ضعیف است. برای مکش بزاق دهان بیمار در حین کار استفاده می شود.سر ساکشن این وسیله از نوع پلاستیک یک بار مصرف و انعطاف پذیر است. برای تطابق بهتر در دهان و زیر زبان بیمار می توان آن را به شکل عصا دراورد.

ب)ساکشن مرکزی با حجم بالا:  (HVE)  به آن ساکشن جراحی نیز می گویند. قدرت مکش بالایی دارد. برای مکش خون و بزاق بیمار در حین درمانهای پیچیده تر مثل جراحی استفاده می شود.سر ساکشن این وسیله در دو نوع:

1. پلاستیک فشرده(Disposable Autoclavable) : انعطاف پذیر نیست. یک بار مصرف است و فقط قابلیت یک بار استریل شدن قبل از جراحی را دارد.بعد از انجام یک جراحی سر ساکشن را دور می اندازیم.

2.فلزی: قابل استریل شدن بعد از هربار جراحی می باشد و برای جراحی های متعدد استفاده می شود.

 ساکشن ها به دو روش نگه داشته می شوند:

• روش خودکار (Pen Grasp)
• Thumb TO Nose Grasp  یا Pulm_Thumb Grasp

هر دو روش بر روی سر ساکشن کنترل ایجاد می نماید که امری ضروری برای راحتی و سلامت بیمار است.

تجهیزات جهت ایزولاسیون (کنترل رطوبت و عفونت) در دهان:

علاوه بر ساکشن ها از وسایل دیگری جهت ایزوله کردن دندان تحت درمان استفاده می‌شود:

الف:رول پنبه(Cotton Roll) : از جنس پنبه فشرده شده و به شکل استوانه ای می باشد.با جذب کردن بزاق دهان محیط دندان و اطرافش را خشک نگه می دارد.در صورت نیاز در فک بالا در وستیبول (در سطح باکال دندان) مورد نظر و در فک پایین یکی در وستیبول و دیگری در کنار زبان(سطح لینگوال)دندان مورد نظر قرار می‌گیرد.

ب:پنبه کوچک(Cotton Pellete) : همان پنبه های استریل هستند که در سایزهای بسیار کوچک و گرد شده برای خشک کردن حفره دندان تحت درمان استفاده می شود.برای تهیه پنبه کوچک می توان با دستکش تمیز پنبه را به قطعات کوچک گرد تقسیم کرد و در محفظه مخصوص نگهداری کرد.بسته های آماده پنبه کوچک برای خرید نیز موجود می باشد.

ج:گاز استریل(Gauze) : پارچه های استریل مربعی شکل کوچک معمولا در سایز 5x5 Cm که برای جذب بزاق یا خون بعد از جراحی یا حین کارهای درمانی استفاده می شود.

د:سیستم رابردم(Rubber dam): برای ایزوله کردن یک دندان یا بیشتر در درمان اندو (عصب کشی)استفاده می شود.از افتادن وسایل ریز دندانپزشکی و آلودگی ها به حلق بیمار نیز جلوگیری می کند.

اجزای سیستم رابردم:

۱.کلامپ رابردم(Rubber dam Clamp): فلزی است و دور دندان قرار می‌گیرد.

۲.لاستیک رابردم (Rubber dam sheet) : در رنگها و ضخامت های مختلف موجود است. بعد از تهیه یک سوراخ روی آن کلامپ درون سوراخ ایجاد شده در لاستیک قرار گرفته و سپس دور دندان قرار می گیرد.

۳.فریم رابردم(Rubber dam Frame): باعث استقرار صحیح رابردم روی صورت بیمار می شود.در دو نوع پلاستیکی و فلزی موجود می باشد.

برای سوراخ کردن لاستیک رابردم و تهیه فضا برای قرار دادن کلامپ روی آن به پانچ رابردم( Rubberdam Punch) نیاز داریم.

برای قرار دادن کلامپ دور دندان و همچنین برداشتن آن از دور دندان به فورسپس رابردم (Rubber dam Forceps) نیاز داریم.

تجهیزات جهت ترکیب مواد دندانپزشکی:

اغلب مواد دندانپزشکی(نه همه)از ترکیب دو ماده مثل پودر و مایع تشکیل می شود که وظیفه ترکیب‌کردن این مواد به عهده دستیار کمک دندانپزشک می باشد. میکس کردن مواد اغلب توسط اسپاتول محکمه یا اسپاتول همزن ( Mixing Spatula) و بر روی اسلپ شیشه ای (Glass Slab) یا پد روغنی و یا درون کاسه مخصوص درست کردن ماده قالب گیری آلژینات یا گچ دندانپزشکی تهیه می شود.

هندپیس(Handpiece): مهم ترین وسیله دندانپزشکی است. جهت کارهای درمانی نظیر برداشت پوسیدگی و تراش دندان استفاده می شود .هندپیس ها در دو نوع پرسرعت و کم سرعت موجود می باشند:

1.هندپیس پرسرعت (High speed): به آن توربین نیز گفته می شود. به قسمت تابلت یونیت دندانپزشکی متصل می شود.

2.هندپیس با سرعت پایین(Low Speed) : دو نوع هندپیس با سرعت پایین موجود است:

• الف: هندپیس کم سرعت مستقیم(Straight Low Speed): در خارج از دهان بیمار برای کارهای لابراتواری استفاده می شود.
• ب: هندپیس کم سرعت زاویه دار(Contra angle Low speed):به آن آنگل نیز می گویند. سرعتش از توربین کمتر است. برای برداشت پوسیدگی یا کارهای درمانی دیگر که به سرعت کمتر و دقت بیشتر نیاز دارد استفاده می شود.

چند نکته:

• هندپیس پر سرعت (توربین) همیشه با فشار آب و هوا کار می کند اما هندپیس های کم سرعت فقط با فشار هوا کار می کنند.
• در هندپیس های پر سرعت موتور دستگاه درون بدنه توربین قرار دارد، اما در هندپیس های کم سرعت موتور دستگاه از بدنه جدا و توسط وسیله ای به نام ایرموتور تامین می شود.
• ایرموتور به قسمت تابلت یونیت متصل و هندپیس های کم سرعت به ایرموتور متصل می شوند.
• به سر همه هندپیس ها فرز متصل می شود.کار اصلی با هندپیس ها توسط فرز ها انجام می شود.

فرز(Bur) : به سر هندپیس ها متصل می شود.خاصیت برندگی دارد و کار اصلی تراش دندان یا برداشت پوسیدگی توسط فرزها انجام می شود.

هر فرز از سه قسمت تشکیل می شود:

۱.تنه(Shank) : درون سر هندپیس قرار می گیرد.

۲.گردن(Neck): قسمت تنه را به سر متصل می کند.

۳.سر(Head): قسمت کارگر و برنده فرز می باشد.

• چند نکته :
• تنه فرز های توربین یک استوانه صاف و براق کوتاه است.
• تنه فرزهای هندپیس مستقیم کم سرعت یک استوانه صاف و براق بلند می‌باشد.
• تنه فرز هندپیس زاویه دار کم سرعت (آنگل) در انتهای خود یک شیار دارد.

فرزهای پرکاربرد دندانپزشکی از نظر جنس دو نوع می باشند:

۱.فرز های الماسی(Diamond bur) : کارایی بیشتری دارند و غالبا برای سر توربین ها استفاده می شوند.

۲.فرزهای کارباید( Carbide Bur) : بیشتر برای هندپیس های کم سرعت استفاده می شود.

 اَشکال مختلف فرزها:

۱.فرز روند یا گرد(Round ) : سر گرد یا کروی شکل دارند.

۲.فرز استوانه ای یا فیشور مستقیم(Straight Fissure): سر استوانه ای بلند دارد که انتهایش صاف و تخت است.

۳.فرز مخروطی یا فیشور تیپر(Tapered Fissure): به شکل مخروط است که نوک آن باریک تر و تیزتر می شود.

۴.فرز مخروطی برعکس(Inverted Fissure): به شکل مخروط است که قطر نوک آن پهن تر از پایه در قسمت سر فرز است.

۵.فرز گلابی شکل یا شعله ای(Football) : سر فرز بیضی شکل است.

۶.فرز چرخی(Wheel) : قسمت سر فرز با تنه زاویه ۹۰ درجه می سازد.

۷.فرز چمفر(chamfer): استوانه ای شکل است که در قسمت نوک فرز باریک شده است. این فرز برای تراش دندانها قبل از روکش استفاده می شود.

۸.فرز سیف اند(Safe End): نوک این فرز فاقد برندگی می باشد. برای درمان اندو استفاده می شود.

9.فرز گردن بلند(Long Shank):فرزهایی با گردن بلندتر از فرزهای دیگر که به توربین متصل می شوند. این فرزها برای درمان اندو کاربرد دارند.

نکته: هر نوع فرز از قسمت سر (Head) در سایزهای مختلف موجود می باشد.

علاوه بر فرزها ابزار دیگری نیز وجود دارند که به هندپیس ها متصل می شوند. این ابزارها شامل:

۱.مولت(Mullet) : سر پلاستیکی دارد.

۲.دیسک(Disk): از صفحه مدوری که در مرکز سوراخی دارد تشکیل می‌شود. جنس آن ممکن است از کاغذ، فولاد، کاربن یا پلاستیک باشد. دیسک ها به ماندرن متصل و ماندرن به هندپیس متصل می شود.

۳.رابرکپ(Rubber Cap): سر پلاستیکی دارد و به آنگل متصل می شود. معمولا بعد از جرمگیری استفاده می شود.

۴.برس(Brush): به آنگل متصل می شود.معمولا بعد از جرمگیری استفاده می‌شود.

کد رنگ بندی فرزها:

فرزها از نظر قدرت برندگی متفاوت می باشند، که به وسیله نوارهای رنگی در قسمت گردن فرز قابل تشخیص می باشند.

کد رنگبندی فرزها از قدرت برندگی بیشتر به قدرت برندگی کمتر عبارت اند از: مشکی،سبز،آبی،قرمز،زرد،سفید.

فرزها با نوار مشکی بیشترین قدرت برندگی و فرزها با نوار سفید کمترین قدرت برندگی را دارند.

وسایل حفاظت شخصی در مطب شامل: روپوش، ماسک محافظ، عینک محافظ و دستکش می باشد.