در دوره دستیار یا تکنسین دندانپزشک بعد از اقدامات اولیه و ضروری جهت یادگیری در مرحله بعد به آشنایی با وسایل و تجهیزاتی که در یک مرکز یا مطب دندانپزشکی جهت معاینه بیمار مورد استفاده قرار می گیرد اشنا می شوید.

در نظر داشته باشید برای ثبت نام دوره دستیار دندانپزشک (تکنسین دندانپزشک) و دریافت مدرک معتبر جهت اشتغال و یا مهاجرت می توانید با مرکز آموزش انجمن پرستاری ایران شعبه اصلی تماس بگیرید: 02166120169 – 02166575754

ابزارهای پایه جهت معاینه بیمار در دندانپزشکی

زمانی که بیمار برای جلسه اول جهت معاینه مراجعه می کند، و همچنین در تمام جلسات درمانی ابزارهای زیر باید در ست درمان بیمار وجود داشته باشد:

۱.آینه(Mirror): برای تامین تصویر غیر مستقیم،انعکاس نور از چراغ یونیت به داخل دهان و کنار زدن لب و گونه در صورت نیاز به کار می رود.

۲.سوند(Explorer): برای تشخیص پوسیدگی و جرم و کارهای دیگر به تشخیص دندانپزشک به کار می رود.

3.پنس(Plier): برای گرفتن مواد و اجسام و انتقال آنها به داخل یا خارج حفره دهان به کار می رود.

پوزیشن مناسب تیم دندانپزشکی:

شناسایی موقعیت های درست در هنگام درمان بر اساس ساعت(clock concept) راه خوبی برای آموزش این موقعیت ها به تیم دندانپزشکی است.

توجه کنید که ناحیه قرار گیری دستیار بر اساس اینکه دندانپزشک چپ دست یا راست دست است تغییر می کند.

یک دایره دور صندلی دندانپزشکی تصور کنید که صورت بیمار در مرکز آن باشد و بالای سر بیمار موقعیت ساعت 12 را نشان می دهد.

ساعت 4 تا 8 (زیر چانه بیمار) یا 10تا 2 (پشت سر بیمار) پوزیشن انتقال وسایل می‌باشد.

ساعت 2 تا 4 پوزیشن دستیار(با توجه به موقعیت دندانپزشک) حین درمان قابل تغییر است.

ساعت 12 تا 2 ناحیه ساکن و محل قراگیری یک کابینت متحرک است.

معیارهایی برای پوزیشن مناسب دستیار:

دستیار طوری می نشیند که پشت او صاف باشد وسطح قرار گیری چشم ها حدود ۴تا ۵ اینچ بالاتر از سطح چشمهای دندانپزشک باشد. هدف از این افزایش ارتفاع بهبود دید و دسترسی آسانتر است. پاها را بر روی قسمتی از صندلی که به این منظور در نظر گرفته شده قرار می دهد. رانها و باسن دستیار می بایست موازی و هم سطح شانه های بیمار قرار گیرد.

پوزیشن بیمار:

ناحیه ای از دهان که قرار است تحت درمان قرار گیرد و نوع درمان مورد نظر، وضعیت صندلی بیمار را تعیین می کند. چند پوزیشن وجود دارد که بیمار می‌تواند در آن قرار بگیرد:

۱. پوزیشن عمودی(Upright): به آن پوزیشن نشسته نیز می گویند. پشتی صندلی صاف و با زاویه ۹۰درجه است. این پوزیشن در هنگام نشستن و مرخص کردن بیماران استفاده می شود. همینطور ممکن است برای رادیوگرافی و قالبگیری استفاده شود.

2. پوزیشن نیمه خوابیده(Semisupine):به آن پوزیشن نیمه نشسته نیز می‌گویند. پشتی صندلی در زاویه ای بین پوزیشن Upright و Supine قرار می‌گیرد. برای انجام برخی کارهای درمانی به تشخیص دندانپزشک استفاده می شود.
3. پوزیشن طاقباز(Supine): به آن پوزیشن خوابیده نیز می گویند. پشتی صندلی خوابیده می شود تا بیمار کاملا دراز بکشد. بدلیل شکل صندلی، بیمار کاملا صاف نخواهد بود. سر بیمار و زانوها حدودا در یک سطح خواهند بود. اغلب درمانهای دندانپزشکی در این وضعیت انجام می‌شود.
4. پوزیشن ساب سوپاین(Subsupine) : به آن پوزیشنTrendelenberg نیز می گویند. هنگامی اطلاق می شود که سر بیمار کاملا پایین تر از پاهای او قرار گیرد. این پوزیشن مخصوصا در شرایط اورژانسی که بیمار غیر هوشیار می شود توصیه می‌گردد.

انتقال وسایل : انتقال کارآمد و به موقع وسایل و مواد، حاصل یک تلاش گروهی است که به هماهنگی و ارتباط بین دندانپزشک و دستیار مرتبط است. روشی که توضیح داده می شود بر اساس کار با یک دندانپزشک راست دست است.

اصول اساسی انتقال وسیله:

انتقال وسیله در ناحیه انتقال(پایین چانه یا پشت سر بیمار) صورت می گیرد. اصول زیر جهت ایجاد موثرترین نحوه انتقال مطرح می گردد:

۱-دستیار باید توالی عمل در حال انجام کار را بداند و بتواند وسیله جدیدی که لازم خواهد شد را پیش بینی نماید.

۲-یک حرکت مختصر می بایست به هنگام انتقال وسیله انجام شود ( شامل فقط انگشتان، مچ و آرنج )

۳- وسایل در حالت استفاده منتقل می شوند(یعنی لبه کارگر وسیله به طرف دندانی که روی آن کار می شود هدایت می گردد.

نکته: به قسمتی از هر وسیله که کار اصلی درمانی توسط آن انجام می شود سر کارگر آن وسیله می گویند.

۴- وسیله باید طوری منتقل شود که دندانپزشک بتواند بخوبی دسته وسیله را بگیرد

۵- دندانپزشک باید وسیله را محکم بگیرد.دستیار کمک دندانپزشک بعد از اطمینان از اینکه دندانپزشک وسیله را محکم گرفته است ،دستش را رها می کند.

تکنیک انتقال توسط دستیار:

برای انتقال وسایل دندانپزشکی به طور معمول دو روش تکنیک تک دستی و تکنیک دو دستی وجود دارد.

الف) تکنیک انتقال وسایل به روش تک دستی:

این تکنیک معمولا به هنگام تحویل یا انتقال وسایل و هندپیس و پوآر آب و هوا به‌کار می رود. از اصول پایه زیر برای برداشتن و دادن و پس گرفتن وسایل استفاده کنید.

1. یک وسیله از سینی وسایل با استفاده از انگشت شست، انگشت اشاره و انگشت میانی دست چپ برداشته می شود، به طوری که وسیله از انتهای دسته یا سمت مخالف کارگر آن گرفته شود.
2. وسیله به منطقه انتقال برده می شود.
3. با استفاده از دو انگشت کوچک دست چپ، وسیله استفاده شده از دندانپزشک گرفته شده و بین دو انگشت دست نگه داشته می شود.
4. وسیله جدید در ناحیه انتقال منتقل می گردد و محکم در دست دندانپزشک قرار می گیرد. نوک کارگر وسیله به سمت دندان یا قوس دندانی که دندانپزشک بر روی ان کار می کند هدایت می گردد.
5. در انتها وسیله استفاده شده به سینی وسایل برگردانده می شود.

ب) تکنیک انتقال وسایل به روش دو دستی :

این تکنیک شامل مراحل زیر می باشد:

۱- از دست راست خود استفاده کرده و با انگشت شست و دو انگشت مجاور، وسیله را از روی سینی و از ناحیه نزدیک به انتهای کارگر آن بردارید.

۲- با کف دست چپ، وسیله استفاده شده را از دندانپزشک گرفته، در حالی که انگشتان خود را بسته اید، قبل از اینکه آن را به سینی برگردانید نگه دارید.

۳- وسیله جدید را به دندانپزشک تحویل دهید، بطوری که سرکارگر آن به سمت موقعیت صحیح هدایت شود.

۴- وسیله استفاده شده را در موقعیت درست به سینی برگردانید.

تنوع و تغییرات در انتقال وسایل :

وسایل مخصوصی وجود دارند که می بایست متفاوت منتقل شوند.

آینه و سوند : در جلسه اول برای معاینه بیمار و همچنین در آغاز هر جلسه درمانی، دندانپزشک از یک آینه دهانی و یک سوند استفاده می نماید تا منطقه ای که احتیاج به درمان دارد را پیدا کند. دستیار با استفاده از دو دست، همزمان آینه و سوند را به دندانپزشک می دهد. دندانپزشک هر کدام از دستهایش را در یک سمت دهان بیمار قرار می دهد و کار را شروع می کند، در حالیکه آماده دریافت وسایل نیز می باشد.

روش انتقال وسایل لولادار یا محوردار:

وسایل لولادار مانند فورسپس جراحی، قیچی و پلایر ارتودنسی طوری طراحی شده اند که باز و بسته می شوند. این ابزار از لولا گرفته شده و طوری منتقل می شوند که دسته آن به سمت کف دست دندانپزشک هدایت شود یا اینکه دسته قیچی داخل انگشتان دندانپزشک قرار گیرد.

پنس(Plier) مخصوص حمل رول پنبه : هنگامی که این وسیله جهت انتقال اشیاء کوچک به سمت دهان یا به خارج از دهان استفاده می شود لازم است تغییری در تکنیک یک دستی داده شود. بدین ترتیب که طوری وسیله را به دندانپزشک می‌دهیم که هر دو نوک وسیله را به هم می‌فشاریم و بعد از مطمئن شدن از اینکه دندانپزشک هر دو سر پنس را محکم گرفته انگشتان خود را رها می کنیم. این کار از افتادن شیء جلوگیری می‌کند.

انتقال مواد در داخل سرنگ یا تیوپ: مواد داخل سرنگ مانند برخی مواد قالبگیری، یا درون تیوپ مانندکامپوزیت رزین و  بعضی از سمانها، به راحتی به دندانپزشک منتقل می شوند. سرنگ یا تیوپ طوری منتقل می گردد که دندانپزشک بتواند آن را در حالت استفاده بگیرد.

انتقال مواد بر روی اسلپ شیشه ای یا پد روغنی:

مواد دندانی معمولا از ناحیه انتقال پایین چانه بیمار منتقل می شوند.

سمان و لاینرها (مواد دندانپزشکی) بر روی اسلپ یا پدی که بر روی آن مخلوط شده اند به همراه یک اپلیکاتور منتقل می شوند. اسلپ یا پد را در دست راست خود نگه داشته و یک تکه گاز را در دست چپ قرار دهید. در این حالت دندانپزشک هم به مواد دسترسی دارد و هم می‌تواند نوک وسیله را به هنگام نیاز پاک نماید.

در هنگام انتقال مواد درون حفره دندان در دهان بیمار،بین دندانپزشک و دستیار، هرکدام که دید و دسترسی مناسب تری دارند می بایست مواد را دقیقا در حفره دندان قرار دهد تا برای جایگذاری صحیح، احتیاج به مبادله اضافی وسایل نباشد.